Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ZjawiskokonwersjiwdawnejRzeczypospolitej–niektórezagadnienia
23
oznaczało,żeokołoczterdziestuŻydówprzyjmującychkatolicyzmstanowiłomniej
niżtrzypromilepopulacjiŻydównatymterenie.Pamiętaćteżtrzeba,żetamtejsi
ŻydziprzyjmowaliprotestantyzmwsąsiadującychPrusach,mniejprawdopodobne
byłoprzyjmowanieprzeznichprawosławia.
RównieżinnibiskupiwrelacjachadliminapowiadamialiStolicęApostolską
orosnącejliczbieneofitów.FranciszekAntoniKobielski,biskupłucki,komunikując
oswojejakcjimisyjnej,donosiłosporejliczbiekatechumenów,przyczymzaznaczał,
żewieluznichbyłoubogichiwymagałofinansowegowsparcia,abyniepowrócili
dojudaizmu41.Kobielskiwdrukowanymliściedobrodzkiejsynagogipisałnawet
okilkusetnawróconychŻydachwwynikuprowadzonejprzezsiebieipodległymu
klerakcji42.Jegonastępcaw1765r.AntoniWołłowicznadalinformowałowielukon-
wertytach,równieżzjudaizmu,którychwspierałzarównoon,jakipodległymukler
orazwierni43.
BiskupchełmskiWalentyWężykzawiadamiałw1763r.,żejegoduszpasterska
owczarniapowiększyłasięoponadtrzystukonwertytówzjudaizmu.Informował,
żenaskutekpopełnionegoprzezŻydówmordurytualnegowjednymmieście,nie
podającjegonazwy(chodziłooWojsławice1761r.),udałosięcałkowiciewyplenić
Żydów44.
InnymźródłemsąwydaneprzezJanaDoktóradziennikiewangelickichmisjona-
rzyzInstitutumJudaicumetMuhammedicumzHalle,wktórychznalazłasięrelacja
zichwizytywKrakowiez30września1747r.Stwierdzaliwniej:nZarównochrze-
ścijaniejakiŻydzimówilinam,żetutajprawiecodzienniechrzcisięŻydów”45.Inna
rzecz,żeautorrelacjiStephanSchultzbyłraczejsceptycznyipowątpiewałwpraw-
dziwośćtychstwierdzeń.
KsięstwoLitewskie,wsumieponad14tys.M.Cieśla,ŻydziwWielkimKsięstwieLitewskim1632-
-1764.Sytuacjaprawna,demografia,działalnośćgospodarcza,Warszawa2010[nieopublikowana
pracadoktorska],s.257-259.
41RelationesstatusdioecesiuminMagnoDucatuLituaniae,vol.2,ed.P
.Rabikauskas,Ro-
mae1978,s.155.nHaecequidemofficiapastoralismeaesollicitudinisadeoTerOptimusMaximus
Deusbenedixit,utplurimiexinfidelibusconverterenturacbaptisarentur,crescitqueindiesnu-
meruscatechumenorum,caeterumitapauperum,utquasiomnessuffragioeteleemosinaindige-
ant,acpermealiosquebenefactoressustentarietmodovitaeprovideridebeant,neadvomitum
redeant”.
42F.A.Kobielski,ListJaśnieOświeconegoW
.JmciXiędzaBiskupaŁuckiegoyBrzeskiegodo
StarszychuczonychyCałeySynagogiBrodzkiey,wWoiewodztwieWołyńskimDyecezyiŁuckiey,
zodpowiedziąnapodanepunktaContraPropositiones,etArgumentaSermonePatoraliwteyże
SynagodzenaoświecenieniewiernychwRoku1743,wMiesiącuStyczniuexposita,s.1.Listten
byłtrzeciączęściąpolemicznegotekstu,idem,Światłonaoświecenienaroduniewiernegotoiest
kazaniawsynagogachżydowskichmiane,orazreflexyeylistodpowiadaiącynapytaniasynagogi
brodzkiey,Lwów1746.
43Relationesstatusdioecesium,vol.2,s.172-179.
44ASV
,Congr.Concil.Relat.Dioec.274,s.243r.
45Wposzukiwaniużydowskichkryptochrześcijan.Dziennikiewangelickichmisjonarzyzichwę-
drówekpoRzeczypospolitejwlatach1730-1747,tłum.oprac.iwstępJ.Doktór,Warszawa1999,
s.238.
