Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
18
MarekPiechota
nicynieumielidostrzecwyraźnychsugestiiironicznychwspomnianego
dodatku,dziświdzimywyraźnie,żecarzostałwnimprzedstawionyjako
rzekomoopiekuńczyDOjciec”wieluludówtworzącychjegopaństwo,jako
monarcha,któryDzapewniawszystkimwolneposiadaniedóbrziemnych
idroższychjeszczedóbrmoralnychiumysłowych”
12
.Sprzecznośćtych
słówzrzeczywistościąwobecrepresjipoprocesieTowarzystwa,którego
członkówosądzono—powtórzmyrazjeszczesentencjęwyroku—zasam
zamiarszerzeniaDprzypomocynauczania”nierozsądnegopolskiegonacjo-
nalizmu,byłaoczywista.Wpóźniejszychwydaniach,ogłoszonychpoza
granicamiRosji,MickiewicztegotylkopozornieDpochwalnego”ustępu
jużnieumieszczał.
Poetaniezwyklestarannieprzygotowywałsięodstronyfaktograficz-
nejdoswegonowegoliterackiegoprzedsięwzięcia,studiowałponownie
przywoływanejużczęstowPrzypisachhistorycznychdoGrażynydzieło
historyczne:AugustaFryderykaKotzebuegoPreussenältereGeschichte
(DawnedziejePrus,Ryga1808),równiestaranniestudiowałnadtodzieła
dawniejsze:JohannaNicolasaBeckeraVersucheinerGeschichtederHoch-
meisterinPreussen(ZaryshistoriiWielkichMistrzówwPrusach,Berlin
1798)inajnowsze:JohannaVoigtaGeschichteMarienburgs(DziejeMal-
borka,1824),oczywiściekorzystałrównieżzpracwówczaspowszechnie
dostępnychipopularnych,jakKtóraprzedtemnigdyświatłaniewidziała,
Kronikapolska,litewska,żmodzkaiwszystkiejRusiMaciejaStryjkowskiego
(1582),aleimniejznanych,jakpraceJanaLeo,TomaszaTretteraczy
KrzysztofaHartknocha,atowcelu—jakprzekonywałwswejPrzemowie
—zachowaniakolorytuhistorycznego:
Litwajestjużcałkiemwprzeszłości;jejdziejeprzedstawiająztego
względuszczęśliwydlapoezjizawód,żepoeta,opiewającyowoczesne
wypadki,samymtylkoprzedmiotemhistorycznym,zgłębieniemrzeczy
ikunsztownymwydaniemzajmowaćsięmusi,nieprzywołującnapo-
mocinteresu,namiętnościlubmodyczytelników.
AMII,s.70
Ajednaknieprawdahistoryczna,odczytywanaodrazujakopozorna
(tzw.historyzmmaski),okazałasięnaczelnąideąutworu,którąwskazy-
wałojużmottozaczerpnięte—bezszczególnegozresztąpietyzmuwobec
oryginału—zdziełaflorenckiegopolitykaihistorykaMikołajaMachiavel-
legoIlPrincipe(Książę,1532):DMaciebowiemwiedzieć,żesądwasposoby
12Zob.Dodatekkrytyczny.W:A.Mickiewicz:Dzieła.[WydanieRocznicowe].T.2:
Poematy.Oprac.W.FloryanprzywspółpracyK.GórskiegoiC.Zgorzelskiego.War-
szawa1994,s.318.Wszystkiecytatypoematupochodząztegowydania,dlałatwiejszejlo-
kalizacjiposkrócieAMopróczstrony(pozaObjaśnieniami[poety])podajęrównieżwersy.
