Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Etudes
C’estcetterésistancegénéralequiaboutitàladélivrancedelaGrèce,et
doncdel’Europepourlepoète-narrateur:«Icil’Europe:enfinl’Europequ’on
déchaine!»(HUGO,V.,1985b:4441445).L’Europeapparaîtdanscettestrophe
commeunhorizonderéférencepositiffaceàlaviolenceottomane.Enmême
temps,c’estparlebiaisdelareprésentationdel’altéritéottomanequeressurgit
laquestiondurapportàl’autre.Hugosemblelepercevoircommeunediffé-
renceantagonistetantsurleplanculturelquepolitique,brefunesortedechoc
culturel.Maismalgrétout,ils’agitd’unedémarcheversl’extranéitéquipasse
certespardesreprésentationslimitéesdansl’altéritéettoujourseurocentristeen
cesensque,toutcommeChateaubriand,l’intéressedavantagelapartliéeàla
civilisationeuropéenne,allantjusqu’àdépréciertoutlereste.
C’estlamêmedémarchequiseproduitdansBug-Jargalmodifiéen1825,puis
republiéen1832.Hugovoitdanscerécitl’occasiondenarrerla«révoltedesnoirs
deSaint-Domingueen1791,luttedegéants,troismondesintéressésdanslaques-
tion,l’Europeetl’Afriquepourcombattants,l’Amériquepourchampdebataille»
(HUGO,V.,1985b:275).L’autredevientégalementunesourced’interrogation
àtraverslareprésentationqu’endonneVictorHugo.Ils’agitd’articulerunefigure
del’autre,quiestfondéesurlamêmeté(l’eurocentrismeàtraverslepointdevue
ducolonquinarrelarévoltedesesclaves),avecladifférence(lepointdevuedes
esclaves).Hugopréciselui-mêmequ’ils’estbasésurlesdocumentsfournisparles
témoinseuropéensoud’origineeuropéennedesrévoltesdeSaint-Domingue.
Plusieurspersonnesdistinguéesqui,soitcommecolons,soitcommefonc-
tionnaires,ontétémêléesauxtroublesdeSaint-Domingue,ayantapprisla
prochainepublicationdecetépisode,ontbienvoulucommuniquerspontané-
mentàl’auteurdesmatériauxd’autantplusprécieuxqu’ilssontpresquetous
inédits.
HUGO,V.,1985b:277
Ladite«véritéhistorique»setrouvereconstituéeuniquementàpartirdes
sourcesd’undesprotagonistesduconflit.Hugotraduitégalementlepointdevue
deladominationenchargeantlecapitained’Auverneydefairelerécitdela
révoltedesesclaves,récitquecemêmecapitaineauraitvécu.Leregardducapi-
tainesurlesesclavespasseainsiparleprismedeladomination,commecelaappa-
raîtdansunesortededescriptionparfoisanimaliséedesesclaves.Telestlecas
d’Habibrahl’esclavenainquidistraitsononcleplanteur.Lejeunecapitaine
d’Auverneyleméprise,parcequ’illejugeplusaviliencoredanssonétat,unétat
quiestmanifestéparlecorpscarlorsqu’onl’appelait«ilaccouraitavecl’agilité
d’unsingeetlasoumissiond’unchien»(HUGO,V.,1985b:287).
Sil’esclavepeutêtreassociéàl’animalité(agilitéd’unsingeetsoumission
d’unchien),d’Auverneyattribueaucorpsdecemêmeesclaveunesortedeforce
surnaturelle.C’estcequ’ilindiqueausujetdePierrot,l’esclaverivalquiasauvésa
fiancéeMariegracenotammentàson«airderudesseetdemajestéempreintsur