Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Jakfilomaciczytalifilomatów?
31
micznegoukładu,wktórymsłuchacz/czytelnikzostajezarazemwywoła-
nymdoodpowiedzi(wypowiedzipoetyckiej)mówcą/pisarzem,zwracają-
cymsięznowudoinnegosłuchacza/czytelnika.Tosprawia,żedużaczęść
tychwierszyskładasięnafugępoetyckączypoprostujednodziełorozpisa-
nenawieległosów.
Wfilomackiejpoezjiokolicznościowejmożnadostrzecgręzakładającą
retorycznązabawę,grękonwencjamiwypowiedzipisemnejiustnej(jeślity
mniepochwaliłeśwtensposób,tojaprzebijętwojąpochwałęisięgnępo
jeszczeinneśrodkistylistyczneitd.)4.Twierdzęjednak,żewfilomatyzmie
chodzinietylkoozabawęiretorykę,lecztakżeoceloweprzetwarzaniei
tutajniechpadnieakcentprzekraczanieliterackichkonwencji.Mówiąc
wuproszczeniu,wpoezjifilomatówwidaćntechniczne”podejściedopisa-
nia,przyczymniejesttozupełnietakasamatechnika,októrejmyśleliby
wówczaspoecistarsiodfilomatówalboprofesorowienpoezjiiwymowy”.
Naukapoezjiiwymowyzakładałakoniecznośćopanowaniareguł,comia-
łoprowadzićdoncelnych”wystąpień(nudanych”,nwyborowych”,ndowcip-
nych”wedługówczesnejterminologii).Zadaniepoetyckierozpatrywane
wkategoriacharspoeticamożnabyłowypełnićlepiejalbogorzej,wsposób
fortunnyalbozgołaniezadowalający.Profesornpoezjiiwymowy”potrafił
ocenić,wjakimstopniukandydatnapoetęsprostałzadaniu.Takiejweryfika-
cjisłużyłynrozbiory”wartościująceanalizywygłaszaneprzezkompetent-
negorecenzenta.Oczywiściepamiętam,żeifilomacirecenzowalisięwten
sposóbnawzajemwodczytachiwkorespondencji.Aleichoświeceniowym
ćwiczeniomnintelektuidowcipu”towarzyszyinnenastawieniedopisania.
Otóżdobrzerozumieją,żemożnapisaćtak,amożnazupełnieinaczej,moż-
nateżwogóleniepisać,choćlepiejjednakpisać,skorotyleztegopożytecz-
nejrozrywki.Wgrudniu1820rokuJanCzeczotzwracałsięwliściedoAda-
maMickiewiczasłowami:nJakniepisać,kiedypisaćtrzeba,kiedyczłowiek
exprofessouczony?”5.Tenżartobliwiewyrażonyprzymuspisaniazawiera,jak
przypuszczam,istotnądlafilomatówsamoświadomośćestetyczną.Niemy-
ślęjedynieokryzysiepoetyknormatywnychioforsowaniuromantycznej
koncepcjiprocesutwórczego.Boprzecieżromantycznekategoriegeniuszu,
entuzjazmu,wyobraźniteżfunkcjonująwpoezjifilomatówniezupełniese-
rio(kolegówzławkistudenckiejnazywasięgeniuszamizwłaściwąfolklo-
rowistudenckiemużyczliwąprzesadą).Wwieluprzypadkachfilomacipi-
sząogeniuszuinatchnieniuzprzymrużeniemoka,anboskizapał”prawie
4
Zob.M.Stankiewicz-Kopeć,Jakbawilisięfilomaci?RolazabawywdziałalnościTowarzystwa
FilomatówWileńskich,nUkraińskaPolonistyka”2016,t.3,s.3–19.
5
J.Czeczot,listdoA.Mickiewiczaz20grudnia1820r.(1stycznia1821r.),w:Korespondencya
18151823,t.III:1820-1821,wyd.J.Czubek,Kraków1913,s.96.
WydawnictwoNaukoweUAMwszelkieprawazastrzeżone