Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Jakfilomaciczytalifilomatów?
33
lizacyjnyprzerabialinietylkostareformułyklasycystyczneisentymentalne,
lecztakżenpierwiosnkiromantyzmu”10.
Mówięoszczególnejsamoświadomości,boniepotrafięjejokreślićjed-
nymsłowem.Rzucasięjednakwoczyróżnicamiędzytakimklasycyzmem,
jakifunkcjonowałwówczesnejprasie,afilomackąnszkołąklasyczną”;po-
dobnierzeczsięmazromantyzmem:jeszczeprzed1820rokiempojawia-
łysięwprasieutworyromantycznezbliżonedofilomackich,naprzykład
dumyiballady,alepisanewinnymduchuniżfilomackie.Chodzimitutaj
ochętniemanifestowanąprzezfilomatówkonwencjonalnośćformułpoetyc-
kichwszelkichformuł,którychumownośćczynsztuczność”jestchętnie
obnażanawprocesiekolektywnejpracyliterackiej,wewspólnymwarsztacie
poetyckim.
Dużykorpuspoezjifilomatówstanowiąpoetyckieżarty,środowisko-
wazabawaformą.Niejesttojednakwidocznedlawszystkichodbiorców,
awkażdymraziepostronnyczytelnikinaczejodbierzetakiczyinnyutwór
niżczytelnikfilomata.JaskrawymprzykładembędzietuZimamiejska,która
udajewierszoporzeroku,rzekomoklasycystycznąrealizacjęobiegowego
tematucyklunatury.Wistociejednakpodpozoremwierszaozimiewmie-
ścieukrywasięopisfilomackiejzabawy(realnejczyhipotetycznej).Nataki
okolicznościowywymiartegoutworuzwróciłuwagęprzeddwudziestulaty
DariuszSeweryn:nNapoczątkuroku1816władzeuniwersytetuwydałyroz-
porządzenie,że«podżadnympretekstemżadnemustudentowiniewolno
bywaćpobilardach,kawiarniach,traktierniach,winiarniachiwszelkich
podejrzanychdomach»[...]”11.Sewerynuświadamia,żeZima…ukazana
wkontekścietwórczościśrodowiskowejorazzabawstudenckichstajesię
przebierankąliterackąniecałkiemczytelnąwprawdziedlaosóbspozato-
warzystwa,aleczytelnąbezwątpieniadlaprzyjaciółpoety,którzywiedzą,że
utwórmówiprzewrotnieobywaniupobilardachinwszelkichpodejrzanych
domach”.Filomaciodbieraligozupełnieinaczej(szerzejipełniej,ponieważ
rozpoznawalialuzjedowłasnychzwyczajówiswojejniezawszewzorowej
studenckiejkonduity)niżwszyscypozostaliczytelnicy125.numerunTygo-
dnikaWileńskiego”zpaździernika1818roku.
TenśrodowiskowywymiarprzeniósłbymrównieżnainnetekstyMic-
kiewiczazokresuwileńsko-kowieńskiego.Sądzę,żeBalladyiromanse
10
ZwracałnatouwagęmiędzyinnymiStanisławŚwirko,konfrontującyetnograficznebal-
ladyCzeczotazballadowymigramiMickiewicza:nPostawaMickiewiczawobecfolkloru
przypominatumocnostosunekSzopenadomuzykiludowej,zktórejczerpałpełnągarścią
pomysłyimotywy,leczktórąjednocześnieustawicznieprzetwarzał,sublimowałiodnosił
dopoziomunajwyższegoartyzmu”;S.Świrko,BalladyJanaCzeczota,w:idem,Zkręgufilo-
mackiegopreromantyzmu,Warszawa1972,s.122.
11
D.Seweryn,Zimowegryliterackie,w:idem,jaktamzaszedłeś”?Mickiewiczwszkoleklasycz-
nej,Lublin1997,s.25.
WydawnictwoNaukoweUAMwszelkieprawazastrzeżone