Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
CzęśćI
PrzedwybuchemWielkiejWojny…
buntumarynarzytrafniewskazałówczesnydowódca20.EkipażuFloty26kpt.1.rangi
NikołajvonEssen27wraporciedoministramarynarkiwiceadm.AleksiejaBirilewa.
Wjegoopinii,upadekdyscyplinywojskowej,któryprzerodziłsięwbuntymaryna-
rzy,wynikałwdużymstopniuzprzyczynprozaicznych.VonEssenwskazywałm.in.
naniezadowoleniemarynarzywynikającezniedbalstwasłużbodpowiedzialnychza
zaprowiantowanieiumundurowaniezałóg.Jegozdaniem,błędembyłoteżnadmier-
neobarczaniemarynarzysłużbaminalądzie(przyochroniebaz)orazpraktykowany
odlatbraknadzorunadprzebywającyminaprzepustkachwmieście,cowykształciło
wnichpoczuciepełnejbezkarności.Kumulacjatychczynnikówczyniłamarynarzy
podatnyminaagitacjęrewolucyjną28.WdalszejczęściraportuvonEssenwskazywał
nametodypacyfikacjibuntowniczychnastrojówwśródzałóg.Jegozdaniem,droga
mieliwejśćnapokładyokrętówformowanejtamIIIEskadryOceanuSpokojnego.Ustąpilidopiero
podgroźbąarmatwycelowanychwkoszary.Bezpośredniąprzyczynąkolejnegobuntutrwającego
odczerwcadolipca1905r.byłonieświeżemięso,któremarynarzeodkryliprzyrozładunkuzapro-
wiantowaniadlazałóg.Zpewnościąjednakprzyczynymusiałybyćbardziejzłożone,a„robaczywe
mięso”odegrałojedynierolęprzysłowiowejiskryrzuconejnaprochy.Buntzostałstłumionyprzez
oddziaływojskowewezwanezRygi.Zob.Morskojatłas,t.III,cz.I,[b.m.w.]1959.
26Ekipażfloty–skoszarowanezałogiokrętów.
27NikołajvonEssen(1860–1915),absolwentKorpusuMorskiego(1880)iMikołajewskiej
AkademiiMorskiej(1886).Uczestnikwojnyrosyjsko-japońskiej(1904–1905)–zaudziałwobronie
PortArturodznaczonyzłotąszablą„ZaMęstwo”
.SzefsekcjistrategiimorskiejWydziałuSzkolenia
SztabuGłównegoMW(1905).Od1905r.weFlocieBałtyckiej:dowodziłkrążownikiemRiurik
(1906),zespołemkrążownikówtorpedowych(1906),dywizjąkontrtorpedowców(1906–1908).
NaczelnikSiłMorskichnaBałtyku(1908–1909),NaczelnikFlotyCzynnejMorzaBałtyckiego
(1909–1911),DowódcaSiłMorskichMorzaBałtyckiego(1911–1914),DowódcaFlotyBałtyckiej
(1914–1915).Rangęadmirałaosiągnął27kwietnia1913r.ZmarłwRewlu20maja1915r.Zob.
RGAWMF
,fond(dalej–f.)406,opis(dalej–op.)9,dieło(dalej–d.)4905,list(dalej–l.)21–36;
W.D.Docenko,Morskojbiograficzeskijsłowar’,St.Pietierburg1995,s.457–458.
28RaportvonEssenadatowany7listopada(st.st.)1905r.zob.Wysszyjpodjomrewolucyi
1905–1907gg.Woorużennyjewosstanijanojabr’–diekabr’1905goda,cz.I,podred.A.Ł.Sidorowa,
Moskwa1955,dok.nr119,s.204;vonEssenpomijawswoimraporcieproblemkarcielesnych
wymierzanychmarynarzomprzezoficerów.Coprawda,karytezostałyformalniezniesioneprzez
MikołajaIIwmanifeściewydanym6września1904r.(zokazjiurodzinnastępcytronucarewicza
Aleksieja),alebyłotajemnicąpoliszynela,iżnadalbyłynagminniestosowanewmarynarcewojen-
nej.PotwierdzatowswoichmemuarachWitoldZajączkowski(wwolnejPolsce–dowódcaFlotylli
RzecznejPMW),którywlatachpierwszejwojnyświatowejsłużyłwrosyjskiejFlocieBałtyckiej.
Zajączkowskinakreśliłinteresującyportretpsychologicznyrosyjskiegomarynarza.Wjegoopinii,
poborowipochodzeniachłopskiego,wcielanidozałógpokładowych,„uważaliszybkąrozprawę
namiejscuzawłaściwąinormalną[…].Wpsychologiibowiemrosyjskiegochłopabyłotozu-
pełnienaturalneiniejedentakichłopwolałto,niżjakieśtamraporty,aresztyitd.”Równocześnie
Zajączkowskiprzyznał,iżzupełnieinnystosunekdokarcielesnychmielirobotnicyfabryczni
wywodzącysięzwielkomiejskiegoproletariatu.Cijednakbyliwcielanidozałógmaszynowych
ioficerowiepokładowimieliznimimniejdoczynienia.Obuciecechującejoficerówpokłado-
wychdobitnieświadczyprzytoczonyprzezZajączkowskiegoepizodzokresujegosłużbywDywizji
KontrtorpedowcówFlotyBałtyckiej.JedenzoficerówDywizji,lejtienantMiedwiediew„trafiłpod
sądwojennyzabiciezałogiibędączapytanyprzezprezesasądu,czytoprawda,żepobiłmarynarza
potwarzy,odpowiedział:Niepotwarzy,paniepułkowniku,alepomordzie!”Zob.W
.Zajączkowski,
LatamłodościiwojnaświatowanaBałtyku,Toronto1970,s.69–70.
