Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
rozdział3StosunekdoRELIGII
Agnostycyzmtakijednakżeniepowinienbyćpojmowanyjakobezwarunkowy:przy
ostatecznejzbieżnościdowolnegopodmiotupoznającego,dowolnejmonadyzpod-
miotemabsolutnymmożliwestajesiędlaniejpoznanienietylkouodzewnątrz”,ale
takżeuwsobie”.Wtensposóbuprawnionyjestniebezwarunkowyagnostycyzm,
leczwyłączniestadialny.
Prawdycząstkowemogąmiećkilkalubwielewariantów–osobistych,indywi-
dualnychodmianjednejcząstkowejwzględnejprawdy.Przytymprzedmiotypozna-
niamałychrozmiarów(wzestawieniuzpodmiotem)wświadomościkilkupodmio-
tówpokrewnychodbijąsięprawielubcałkowicieidentycznie:właśniepokrewieństwo
wielupodmiotówwarunkujeto,żepokrewnesąrównieżichosobistewariantytejczy
innejprawdy.Gdybytakniebyło,ludziebylibycałkowiciepozbawienimożliwości
wzajemnegoporozumieniasięodnośnieczegokolwiek.Aleimwiększyjestprzedmiot
wporównaniuzpodmiotem,tymwięcejjesttworzonychprzezeńwariantów.Prawda
względnaWszechświataiprawdawzględnaBogarodzątyleosobistychwariantów,
ilejestdoznającychpodmiotów.
Zrozumiałejestzatem,zewszystkienaszeuprawdy”stanowią,ściślemówiąc,
jedyniezbliżeniadoprawdy.Iimdrobniejszyjestprzedmiotpoznania,tymlepiej
możemygopoznać,tymwęższyjestrozziewpomiędzyjegoprawdąabsolutnąanaszą
prawdąwzględnąonim.Zresztą,wrelacjirozmiarówpodmiotuiprzedmiotu
zawierasięgranica,poniżejktórejrozziewpomiędzyprawdąabsolutnąiwzględną
znówzaczynasięzwiększać:naprzykładrozziewpomiędzyprawdąabsolutnąjakiej-
kolwiekcząstkielementarnejinasząprawdąwzględnąoniejjestogromny.Nato-
miastrozziewpomiędzyprawdąabsolutnąWszechświata,prawdąabsolutnąBoga
anaszymiprawdamionichjestwprostniedoogarnięcia.
Wypowiadamtumyśli,którepoKancie,jakbysięwydawało,powinnybyć
znaneipowszechnieprzyjęte.Wszakżegdybyzostałyprzyswojoneprzezkażdego
religijniemyślącegoireligijnieodczuwającegoczłowieka,niebyłobymiejscana
niczyjepretensjedoosobistegolubzespołowegopoznaniaprawdyabsolutnejani
naniczyjepretensjedoabsolutnejprawidłowościjakiejkolwiekteoriiczydoktryny.
Jakdowiedzionowyżej,prawdaabsolutnajestatrybutemtylkoPodmiotu
Wszechwiedzącego.Gdybyprawdętakąposiadłjakikolwiekpodmiotludzki,na
przykładzespołowaświadomośćkonkretnegohistorycznegokościoła,uzewnętrznia-
łobysiętowbezwarunkowejwszechwiedzytejzespołowejświadomości.Aleto,
żetakiejwszechwiedzyniemażadenludzkizespółaniżadnaosoba,kolejnyraz
pokazujebezzasadnośćpretensjijakiejkolwiekdoktrynydoabsolutnejprawdziwości.
GdybyprzedstawicieleRóżyŚwiatapomyślelikiedykolwiekopretendowaniuswojej
doktrynydoabsolutnejprawdziwości,teżbyłobytobezpodstawneiniedorzeczne.
Wtymsamymstopniunieugruntowaneiniedorzecznejesttwierdzenie,jakoby
wszystkiedoktrynylubjakaśjednadoktrynabyłafałszywa.Całkowiciefałszywych
doktrynniemaibyćniemoże.Gdybypojawiłsiępoglądpozbawionynawetodrobiny
55
