Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
KSIĘGAIRÓŻAŚWIATAIJEJMIEJSCEWHISTORII
prawdziwości,niemógłbystaćsiędoktryną,toznaczysumąprzekazywanychkomuś
wyobrażeń.Poglądtakipozostałbywłasnościątego,ktogosformułował,cozresztą
zdarzasięnaprzykładzfilozoficznymiczypseudonaukowymiwywodaminiektó-
rychumysłowochorych.Fałszywe,wścisłymtegosłowaznaczeniu,mogąbyćtylko
pojedynczecząstkowetwierdzenia,którymiluzjiprawdziwościmożeprzydawać
światłozapożyczoneodsąsiadującychznimiwogólnymsystemiecząstkowopraw-
dziwychtez.Jednakżeistniejeznanarelacjamiędzyilościąiważkościątezcząstkowo
fałszywychiprawdziwych,przyktórejsumafałszywychtezzaczynapozbawiaćwar-
tościułamkiprawdyzawartewdanejdoktrynie.Sądoktryny,wktórychtwierdzenia
fałszywenietylkopozbawiająwartościelementprawdziwości,alecałysystemprze-
nosządokategoriinegatywnychpotencjałówduchowych.Doktrynytegorodzaju
przyjętonazywaćdoktrynamiulewejręki”15.PrzyszładoktrynaAntyboga,która,
jaksięzdaje,będzieznamionowaćprzedostatnietaphistoriipowszechnej,zosta-
nieskonstruowanawtakisposób,żeprzyminimalnymznaczeniuzawartegowniej
elementucząstkowoprawdziwego,światłoodniegoodbitebędzienadawaćpozór
prawdziwościmaksymalnejliczbietwierdzeńfałszywych.Towłaśnieuwarunkuje
takąsytuację,żedoktrynatauwikłaludzkąświadomośćwsiecikłamstwamocniej
ibardziejbezpowrotnieniżcokolwiekinnego.
Religie,którenienależądokategoriidoktrynulewejręki”,różniąsięmiędzy
sobąnienamocyprawdziwościjednejznichifałszywościpozostałych,leczwedług
dwukoordynatcałkiemodmiennych.Amianowicie:
popierwsze,zpowoduróżnychstopniswegowznoszeniasiękuprawdzie
absolutnej,toznaczywmiaręubywaniawnichelementusubiektywnego,właściwego
danejepoce.Tęstadialnąróżnicęmożnaumownienazwaćróżnicąwertykalną;
podrugie,różniąsię,ponieważmówiąoróżnychkwestiach;odbijająróżne
grupyprzedmiotówpoznania.Tenrodzajróżnicsegmentowychmożnaumownie
nazwaćróżnicamihoryzontalnymi.
Oburodzajówróżnicnienależyaninachwilętracićzoczuprzyrozpatrywaniu
zagadnieniastosunkuRóżyŚwiatadoinnychreligii.
Wrozwojunaukiobserwujemynieprzerwanyprocesgromadzeniawzględnych
prawdcząstkowychiichdoskonalenia,uściślania.Wkolejnymstadiumodrzucane
sązwykleniezbiorynagromadzonychwcześniejfaktów,atylkoichprzestarzałe
objaśnianie.Przypadki,kiedydawnyzbiórfaktówbudziłwątpliwościipodlegał
odrzuceniu,jaktosięzdarzyłonaprzykładzalchemią,sąstosunkoworzadkie.Ale
whistoriireligii,niestety,panująinnezwyczaje.Zamiastdziedziczniezmieniają-
cegosiępojmowanianiekwestionowanychfaktówduchowych,widzimynajczęściej,
jakwkolejnymstadiumrozwojureligijnegoodrzucanesącałezbiorywcześniej
15Whinduistycznejteologiidoktrynyulewejręki”(nieprawegopochodzenia),wedługdawnychwyobrażeńręki
unieszanowanej”,prowadządoniemoralnychpostępków;to,cojestpolewicywystępujewopozycjidotego,cojest
poprawicy.
56
