Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
ROZDZIAŁ2.JUGOSŁAWIAnSZTUCZNYMPAŃSTWEM”?
PaństwopołudniowychSłowianniepowstałonsztucznie”,niepojawiłosię
zwoliktóregośzwielkichmocarstwbądźjakiegośorganumiędzynarodowe-
go.Nurtgłoszącyideętakiegopaństwazrodziłsięwspołecznościchorwac-
kiej,cowartopodkreślić,bezmała100latwcześniej,nimstałasięonarzeczy-
wistością.UosabiałgopowstałygłówniezasprawąLjudevitaGajaruchnazy-
wanyiliryzmem1.OkreślenietonawiązywałodoutworzonejprzezNapoleona
ProwincjiIliryjskiejidoIlirówzamieszkującychteziemiewstarożytności,
amającychrzekomobyćprzodkamipołudniowychSłowian.Dodajmy,że
źniejAlbańczycyuznają,iżtoonisąpotomkamiIlirów.Zrodzonywśrodo-
wiskumłodzieżyakademickiejiliryzmznalazłzwolennikówwśródśredniej
szlachty,inteligencji,niższegokleruimieszczaństwa.W1835r.uzyskałon
dziękistaraniomGajatrybunęwpostaciukazującegosiędwarazywtygo-
dniupierwszegopolitycznegoczasopismachorwackiegoHrvatskeNoviny.
AktywnytwórcategoruchuhrabiaJankoDraskovićpostulowałutworze-
niewielkiejIlyrii,obejmującejnietylkoziemie,doktórychodnosiłosiętzw.
chorwackieprawopaństwowe,lecztakżeBośnięoraz,zewzględunapokre-
wieństwojęzykowe,ziemiesłoweńskie.Niebrałnatomiastpoduwagęksię-
stwaserbskiegoiwogóleniewspominałoSerbach.Sprawądyskusyjnąjest
więcto,czywystępujeuniegokoncepcjajugoslawizmuczytylkodążeniedo
utworzeniaWielkiejChorwacji.Wpublikacjachlicznychbadaczychorwac-
kichwyraźnajestskłonnośćdoutożsamianiabądźredukowaniailiryzmudo
datującegosięodlat30.tzw.odrodzeniachorwackiego.Jednakżejużwpo-
łowietychlatwzałożonychprzezGajaczasopismachwidocznyjestjugosło-
wiańskicharakteriliryzmu.Piszącopołudniowejczęścinarodusłowiańskie-
go,GajwymieniałnChorwatów,Slawończyków,Dalmatyńczyków,Ragusan
(RagusatowłoskanazwaDubrownika),Serbów,Kraińczyków,Styryjczyków,
Karyncjan,Istrian,Bośniaków”.WkrótcepotemwspomniałteżoBułgarach
iHercegowinach.Pisałponadtooośmiuodgałęzieniachplemieniailiryjskie-
go,stanowiącegoczęśćnnajwiększegonaroduwEuropie-narodusłowiań-
skiego”.BehschnittnastępującocharakteryzujejugoslawizmGaja:1.Opierał
sięonnatezieoistnieniuetnicznegoijęzykowegopokrewieństwapołudnio-
wychSłowian.2.Określenieniliryjski”,wznaczeniupołudniowosłowiański,
stanowiłonazwęnarodu.Niemiałoonozastąpićużywanychdotychczasokre-
śleńnChorwaci”,nSerbowie”itd.;pozostawałybyonejakonazwyczęścitego
narodu.3.Unitarystycznyjugoslawizmmiałbyćurzeczywistnionywdzie-
dziniejęzykailiteratury.4.Twórcyiliryzmuniewypowiadalisięnatemat
1Natematiliryzmupor.W.D.Behschnitt,NationalismusbeiSerbenundKroaten1830-
-1914.AnalyseundTypologiedernationalenIdeologie,Köln1976,zwłaszczas.188-228;
A.Giza,Ideajugoslawizmuwlatach1800-1918,Szczecin1992;idem,Narodzinyirozpad
Jugosławii,Szczecin1994;L.Podhorodecki,Jugosławia.Dziejenarodów,państwirozpad
Jugosławii,Warszawa2000,s.94-99.
57