Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
36
JacekBartyzel
tiąfaszystowską.Poczuciezagrożeniakomunizmem,ajednocześniewielkikryzys
gospodarczy,pociągającyzasobąpowszechneprzeświadczenieoupadkukapitali-
zmu,sprawiły,żetradycjonalistyczny,konserwatywnyidomagającysięjedynieko-
rektykapitalizmuwduchuencyklikspołecznychnacjonalizmintegralnyzacząłtracić
wpływynarzeczbardziejdynamicznych,radykalnychruchów,łączącychelementy
nacjonalizmuzeswoiściepojmowanymsocjalizmem,elementyzarazemantykomu-
nistyczneiantykapitalistyczne,skłaniającesiękutotalitarnemumodelowiorganizacji
państwaispołeczeństwawedługwzorówwłoskiegofaszyzmulubnawetniemieckie-
gonazizmu;ruchytepowstawałynaogółalbopoprzezrozłamydokonywaneprzez
radykalnychndysydentów”ugrupowańnacjonalistycznych(jakFaisceauweFrancji,
RuchNarodowo-SyndykalistycznywPortugaliiczyONRiRNR-FalangawPolsce),
albosamodzielnie(jakFalangaHiszpańska,LegionMichałaArchanioławRumunii
czyStrzałokrzyżowcynaWęgrzech)4.
NACJONALIZMWSPÓŁCZESNY
Zbrodnienarodowegosocjalizmu,kolaboracjazIIIRzesząwiększościtychskraj-
nychugrupowań,alenawetwspółudziałActionFrançaisewnRewolucjiNarodowej”
wVichy-wszystkotostałosiępoIIwojnieświatowejdogodnympretekstemdowy-
eliminowaniawszelkichsiłnacjonalistycznychzżyciapolitycznegopowojennejEu-
ropy(poupadkusalazaryzmuifrankizmunacjonalizmzniknąłtakżejakorealnasiła
politycznawkrajachiberyjskich).PróczperyferyjniepołożonejIrlandii,gdziewsku-
tekszczególnychokolicznościhistorycznychwszystkiegłównepartiepolitycznebyły
nacjonalistyczne,swegorodzajuwyjątkiemprzezdługiczasbyłfrancuskigaullizm
-defactonacjonalistyczny,choćnieużywającytegosamookreśleniazewzględuna
jegokompromitacjęorazpogodzonyzdemokracją,aczwquasi-monarchicznejfor-
muleprezydencjalizmu(zob.Montalais1969;Charlot1971;Hall2005;Bartyzel
2001b:268-281).TakżeweFrancjistrictenacjonalistycznyFrontNarodowyJeana-
-MarieLePenabyłjedynąpartiątegotypu(Kilar2001),którawpowojennejEuropie
zdołałapoważniezagrozićestablishmentowidemoliberalnemu(tenjednakwkrytycz-
nymdlaniegomomencie-wejściaLePenadodrugiejturywyborówprezydenckich
w2002roku-dokonałskutecznejkontrakcji).
Kontrapunktemekskluzjinacjonalizmuzżyciapolitycznego(orazjegosolidarnej
blokadyprzezcałąklasępolityczną)powojennychdemokracjieuropejskichnaszcze-
bluogólnopaństwowym(orazponadpaństwowym)jestnatomiastodrodzeniesięna-
cjonalizmówpartykularnychiseparatystycznychwsłabnącychpaństwachnarodo-
wych.Donajważniejszychprzypadkównależątu:nacjonalizmszkocki,nacjonalizm
flamandzkiwBelgii,nacjonalizmbaskijskiikatalońskiwHiszpanii,nacjonalizm
npadański”(północnowłoski)orazwzajemnieskonfliktowanenacjonalizmynarodów
byłejJugosławii(Altermatt1996).Wwiększościprzypadkówteprzejawynacjonali-
4Wobecogromuliteraturynatematfaszyzmu,nazizmuipokrewnychimnurtównarodowo-radykal-
nychodsyłamyjedyniedo:Eatwell1996;Paxton2004;Bartyzel2001a:61-122.
