Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pojęcie,genezaipróbasystematykigłównychtypównacjonalizmu
37
zmuodnacjonalizmuintegralnegoróżninietylkoseparatyzmetniczny,alerównież
powrótdorewolucyjnych,egalitarnychilewicowychkorzeniprotonacjonalizmu:
szczególniejaskrawymprzypadkiemjesttuterrorystycznynacjonalizmbaskijski
(ETA),łączącyelementyideologiimarksistowskiejzrasizmem(IbáñezQuintana
2000).Zważywszy,żewspółcześnieprawdziwaeksplozjanacjonalizmówwystępuje
nawszystkichkontynentachpozaEuropą,jakrównieżto,żeprawiewszędzie(znaj-
większąobecniedynamikąwAmeryceŁacińskiej-Krzywicka2006:273-284)na-
cjonalizmtenmaideologicznąformęskrajniepopulistyczną,plebejskąiprosocjali-
styczną(nazywanąwtychkrajachczęstonkomunitaryzmem”),możnastwierdzić,że
historianacjonalizmuzatoczyławpewnymsensiekoło,wracającdoswoichpoczątków,
anacjonalizmykrajówzwanychumownieTrzecimŚwiatemznajdująsięobecniewtym
stadiumrozwoju,którynacjonalizmwEuropiezajmowałokoło200lattemu.
NACJONALIZMARELIGIA
Kardynalnejwagiaspektemspecyfikującymrozmaitetypynacjonalizmujestich
stosunekdoreligii.Współcześnieprzyjmujesię,międzyinnymiwnurcietzw.polito-
logiireligii(Banek1999:77-82;Banek2001:18-23;GrottB.2006b:10-14),trójpo-
działnacjonalizmówna:świeckie(laickie),religijne,tj.związanezreligiamirealnie
funkcjonującymiwspołeczeństwieiwyznawanymiprzeznie(wtymchrześcijańskie)
orazteumownienazywanenneopogańskimi”,sięgająceporeminiscencjekultówple-
miennychsprzederychrześcijańskiejiotwarciezwalczającechrześcijaństwo.Nieco
bardziejzróżnicowanątypologię(wzwiązkuztypaminacjonalizmurosyjskiego,ale
dającąsięzastosowaćiwinnychprzypadkach)proponujeRomanBäcker,którywy-
różnianacjonalizmy:indyferentne,ateistyczne,pogańskieireligijne,wtymszczegól-
nieprawosławne,ztymzastrzeżeniem,żeniekonieczniemusząbyćonezgodnezcer-
kiewnąortodoksją(corównieżdajesięzuniwersalizować-Bäcker2006:163).Kwe-
stiatawydajesięwszelakojeszczebardziejzłożona,albowiemnietylkowskazane
podziałymogąokazaćsiępłynne(np.określonytypnacjonalizmumożeewoluować
wswojejhistoriiodświeckiegodoreligijnego-czegoprzykłademjestgłówny,nen-
decki”,nurtnacjonalizmupolskiego-czyodortodoksjidoheterodoksjilubodwrot-
nie),leczuwzględnićtrzebajeszczequasi-religijnypotencjałnacjonalizmujakota-
kiego,którywokreślonychwarunkachmożeaktualizowaćsięjakoparexcellence
nreligiaświecka”,nreligiapolityczna”,względniengnozapolityczna”,wzależności
odprzyjmowanejwoptycebadawczejterminologii.Zwielkąmocąówpotencjałnre-
ligijny”ujawniłsięjużwpierwszejhistorycznieidentyfikowanejpostacinacjonali-
zmu,jakąbyłjakobińskinacjonalizmwokresierewolucjifrancuskiej,będącyfrancu-
skąmonolatriąplemienną(Wielomski2007:91-95)zwłasnymnbogiem”(IstotąNaj-
wyższą),ndekalogiem”(DeklaracjaPrawCzłowiekaiObywatela),nliturgią”(święta
narodowe),nkalendarzemliturgicznym”(nowenazwymiesięcy,wprowadzonyjuż
przezDyrektoriatKultDekadowy),npieśniamireligijnymi”(Karmaniola,Marsylian-
ka),nwizerunkamiświętych”(malarstwoiposągirewolucyjnychherosów),ichnreli-
