Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pojęcie,genezaipróbasystematykigłównychtypównacjonalizmu
39
Nadrugimbiegunieznajdująsięnatomiastnacjonalizmywojującolaickieiagre-
sywnieantyreligijne,którestawiająsobiezacelzupełnewypchnięciereligiiimoral-
nościreligijnejzesferypublicznej,aniekiedynawetfaktycznąlaicyzacjęświadomo-
ściobywateli,różnymimetodami-odantyreligijnejpropagandyczyedukacjipofi-
zyczneprześladowania.Jakoprzykładmożnatuwskazaćneojakobińskinacjonalizm
weFrancjiIIIRepublikizjegohasłem:nKlerykalizm,otowróg!”(LéonGambetta,
GeorgesClemenceau,EmileCombes),apozaświatemchrześcijańskim-np.turecki
nacjonalizm(kemalizm)odczasuobaleniasułtanatu,którypróbęretrospektywnej
iunifikatorskiejnturkizacji”(tureckościprzedislamskiej),jednakoopresyjnąwobec
duchownychmuzułmańskichinietureckichetniczniemieszkańcówbyłegoimperium
otomańskiego,łączyłzdążeniemdomodernizacjiineuropeizacji”wedługfrancu-
skiego(republikańskiego)modelunwrogiejseparacji”państwaireligii.Wniektórych
przypadkach(rewolucjemeksykańskieXIXiXXwieku,aktualniezaśetnicznyna-
cjonalizmwBoliwii)agresywnieantykatolickinacjonalizmlaickipodejmujeteżpró-
bęskonstruowanianowegoialternatywnegokultureligijnego,synkretyczniełączące-
goelementykultówpogańskich(prekolumbijskich)zkultemwolnomularskim,co
przesuwatepostacinacjonalizmulaickiegodokategoriinreligiipolitycznych”7.
Specyficznymiskrajnymzarazemprzykłademnacjonalizmulaickiegojestten
wykrystalizowanywobrębiezałożonejw1929rokuOrganizacjiUkraińskichNacjo-
nalistów.JegogłównymideologiembyłDmytroDoncow(1883-1973),autorwyda-
nejw1926rokupracyteoretycznejNacjonalizm(Doncow2007).Wtymprzypadku
chodziłoojaskraweprzekraczanienormetykichrześcijańskiejprzezideologięiruch
wpraktyceżyciacodziennegozwiązanyjednakowożzespołecznościąchrześcijańską
iCerkwiągreckokatolicką.IdeologiaDoncowainacjonalizmuukraińskiegostanowi
przykładwyjątkowootwartego(bardziejnawetniżwhitleryzmie)głoszenianienawi-
ścidoobcychnacjiorazformułowaniaprzeznacjonalizmjakocelunarodowegoeks-
terminacjiobcoplemieńcówzterytoriumuznanegozawyłącznyobszarnarodowy,
zzastosowaniemwszystkich,najbardziejniegodziwychetycznie,środkówwalki,
czegokwintesencjąbyłartykuł8DekaloguUkraińskiegoNacjonalisty:nNienawiścią
ipodstępemprzyjmowaćbędzieszwrogówtwojejNacji”(cyt.zaGrottB.2006b:
262;zob.tamże:265-278).Wlatachwojnynacjonalizmukraińskisplamiłsięludo-
bójstwem.Ichoćjedenzukraińskichbiskupówgreckokatolickich-GrzegorzCho-
myszyn(odosobnionywswoichpoglądach)piętnowałnacjonalizmswoichziomków,
nazywającgonpogańskim”,tojednaknigdyniedoszłodokonfliktuzwolennikówtej
ideologiizCerkwią.WieludziałaczyOUNwywodziłosięwszakżezrodzinducho-
wieństwagreckokatolickiego,aniektórzypopibralinawetwrazzUPAudziałwmor-
dowaniuPolaków.Cerkiewgreckokatolickaliczyłateżnaperspektywęrozpowszech-
7Przykładowo,uznanyautorytetwzakresiewspółczesnejhistoriiMeksyku,JeanMeyer,diagnozując
istotęwyjątkowoostregowformachkonfliktuwtymkrajupomiędzyKościołemispołeczeństwemkatolic-
kimaliberalno-masońskimestablishmentem,zauważa:nMasoniciposługiwalisiędopewnegostopnia
retorykąnacjonalistyczną,byliantyrzymscy,niemogliznieśćwKościelekatolickimtego,żejesttojakaś
«Międzynarodówka»,towarzystwoponadnarodowe,iżesiedzibajestwRzymie,aniewMeksyku”(Jak
„Iliada”,jak„Antygona”...1999:96).
