Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pojęcie,genezaipróbasystematykigłównychtypównacjonalizmu
ISTOTANACJONALIZMU
43
Wielośćpostacinacjonalizmuwtokujegohistoriimożna(zzastrzeżeniemwszel-
kichwadklasyfikacjibinarnych)sprowadzićdodwuntypówidealnych”,dającychsię
odnaleźćwwiększościhistorycznychegzemplifikacji:nacjonalitaryzmuinacjonali-
zmuintegralnego(Bartyzel2006a:15-27).
NACJONALITARYZM
Doliteraturypolitycznejpojęcieto(będącederywatemodnationalitaire-naro-
dowościowy)wprowadziłw1918rokuRenéJohannet(1884-1972),wskazująctym
samymnaideologiegłosząceustrojowązasadęsuwerennościnarodu,mającąswoje
źródłowdemokratycznejdoktryniensuwerennościludu”(souverainetédupeuple)
Jeana-Jacques’aRousseau,orazetniczno-językowąi/alborasowąnzasadęnarodowo-
ściową”(leprincipedesnationalités),domagającąsięzgodnościpomiędzypaństwem
anarodowością.Konsekwencjątegostanowiskajestakceptacjajedyniepaństwana-
rodowego(l’étatnational),któregogranicewyznaczonesąwedługrozsiedlenianaro-
dowości(względnierasjakoszczepówetnicznych).JakożewEuropienarodowości
wszędziesąprzemieszane,niepodobnanagruncietejzasadyrozstrzygnąćsprawiedli-
wieanikwestiiprzynależnościpaństwowejobszarówmieszanychetniczniealbo
spornychhistorycznie,anitego,jakągrupęludzkąmożnauznaćzanaródiktórejna-
rodowościprzysługujenprawodosamostanowienia”-ażdooderwaniasięodpań-
stwa,wktórymjakaśczęśćjejczłonkówzamieszkujeorazutworzeniawłasnegopań-
stwa.Jesttozatemwymógnietylkopraktycznienierealizowalny,alezwiększający
npowierzchnietarcia”(Johannet1918:XLVIII),coprowadzidonbałkanizacji”,czyli
wojeninczystek”etnicznych.
Mnogośćpostacinacjonalitaryzmurównieżmożnasprowadzićdodwuzasadni-
czychodmian:nacjonalitaryzmudemokratycznego(względniedemoliberalnego)oraz
plemienno-rasowego.
a)Nacjonalitaryzmdemokratyczny
Wujęciuczystodemokratycznym(russowskim)suwerennośćjesttonwolapo-
wszechna”(volontégénérale),przejawianagłosemcałegoludu/naroduibezpośred-
nio,natomiastwodmianiedemoliberalnejlud/naródstanowiarytmetycznyzbiórjed-
nostek,mogącychswojąwolęobjawiaćpośrednio,wakciewyborczym.Wkażdym
przypadkuoznaczatojednakrząd(zwierzchnictwo)niezróżnicowanejnmasy”:skoro
całynaródjestsuwerenem,toniemożnatolerowaćzróżnicowaniaprzywilejówiobo-
wiązkówposzczególnychstanów,municypiówczyprowincji,jakrównieżpluralizmu
etniczno-językowego.Cechącharakterystycznąnacjonalitaryzmujestteżwolunta-
ryzm,przejawiającysięwpojęciunnarodowościnieświadomej”,ukutymprzezHein-
richavonTreitschke(1834-1896),którymówiłoAlzatczykach:nChcemyoddaćim
ichwłasnejestestwo,choćbynawetwbrewichwoli”(tamże:211).
