Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Pojęcie,genezaipróbasystematykigłównychtypównacjonalizmu
47
biorąsięróżnorakiemiędzynarodówki,októrewsystemachzwiązanychzideamina-
cjonalizmujest,jakwiemy,znacznietrudniej.
Dostrzegajączróżnicowaniarozmaitychkierunkówpolitycznych,możemystwier-
dzić,iżwprzypadkunacjonalizmówilośćcechrozbieżnychprzechodzijużwinnąja-
kość,cousprawiedliwiaszczególniemocneeksponowaniepluralizacjinacjonalizmu.
Zdrugiejstronyzbiorczepojęcienacjonalizmujakoodrębnegoisamodzielnego
nurtumyślipolitycznejmożebyćbronione(jakkażdategorodzajukategoriapoli-
tyczna)nadwasposoby.Pierwszymjesttzw.metodawspólnegomianownika,czyli
poszukiwaniedoktrynalnegominimum,możliwegodoidentyfikacjiwewszystkich
lubprzynajmniejwwiększościmanifestacjipostaw,programówlubideikierowni-
czychidentyfikowanychztympojęciem.Topodejścieistotniemożepozostawiaćnie-
dosyt,albowiemmetodąwspólnegomianownikadasięzapewneustalićniewięcejniż
to,żekażdydomniemanynacjonalizmposługujesięrozróżnieniemnswój-obcy”,
waloryzujepozytywniekategorięnarodu,uznającjąizapodstawowenarzędzieopisu
społeczeństwa,izanajważniejszyorazobligującydolojalnościtypwięzispołecznej,
jakrównież,żekategorianaroduwchodziwkażdymnacjonalizmiewznaczącąrela-
cjęzkategoriąpaństwa;jednakjużsamorozumienienarodumożebyćzasadniczo
różnewposzczególnychegzemplifikacjach.
Znaczniebardziejpłodnepoznawczowydajesiępodejście,którezaprobierzdok-
trynalnynacjonalizmuprzyjmiemetodologicznąkategorięArystotelesazEtykieude-
mejskiej:πρόςέν(proshen)lubέφ’ένός(eph’henós),czyliwłaściwegoznaczenia
pojęcia,którewuściśleniuJohnaMitchellaFinnisastanowiłobyjegonprzypadek
główny”,wyniesionyponadprzypadkiperyferyjne(poboczne)orazgraniczne(Finnis
2001:17).Wtensposóbwnacjonalizmie-takjakwkażdymwieloznacznymtermi-
nieteoretycznym-dasięodróżnićpostacirozwinięteodzalążkowych,wyrafinowane
odprymitywnych,zdroweodzepsutych,te,któresąnacjonalistycznejednoznacznie,
nmówiącpoprostu”(simpliciter)ibezwarunkowo,odbędącychtakimijedynie
nwpewnymsensie”,nponiekąd”inwpewiensposób”(secundumquid).Ustalenieta-
kiegonprzypadkugłównego”wymagajednakpodaniakryterium,wedługktórego
jednezpostacinacjonalizmubędąuważanezaπρόςέν,innezaśzapoboczne,względ-
nienawettylkograniczne(zinnymidoktrynami).Odwołującsięprzetodokluczowe-
goiniezbędnegowjakkolwiekrozumianymnacjonalizmiepojęcianaroduitroski
ojegodobro,możemystwierdzić,iżπρόςένnacjonalizmubędątakiejegomanifesta-
cje,którestanowiąnajgłębszą,najpełniejsząinajbardziejintensywnąpostaćtroski
odobrowspólnenarodu.Wświetletakiegokryteriummożnazauważyć,żetepostaci
nacjonalizmu,którezamanifestowałysięnajwcześniej,jaknp.nacjonalizmrewolu-
cyjny(jakobiński),oraztrwająnadalwformachzdefiniowanychwyżejjakonacjona-
litaryzm,aprioridokonująwykluczeniazewspólnotynarodowejcałychklasigrup
niemieszczącychsięwwąskichramachjednościetnicznejczyjęzykowej,anawetpo-
suwająsiędoicheksterminacji,takiezaśnastawieniemusibyćtraktowanejakowy-
paczonaiźlepojętatroskaodobronarodu.Wszczególnymstopniudotyczytoodmia-
nynacjonalitaryzmuokreślonejjakoplemienno-rasowa,azatemwszczególnościra-
sistowskiegonarodowegosocjalizmu,którynietylkoswojąnaczelnąwytyczną
