Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Światopoglądoweaspektypolskiegonacjonalizmu
53
takżeogłosywwyborachdorosyjskiejDumy,równocześniezaczęłatonowaćswoje
wypowiedzidotyczącezagadnieńistotnychdlaKościoła.
PolatachJędrzejGiertych,będącywówczasjednymzgłównychideologównmło-
dej”generacjiendeckiej,takscharakteryzowałideologięswojegoobozuwjejpocząt-
kowejfazierozwojowej:nniebezpieczeństwopójściaprzeztenruch[endecki-przyp.
B.G.]wkierunkupogańskim-uznanianaroduzadobroabsolutne[...]-wpewnym
momencieistniało.PrzejawiłosięononajwyraźniejuZygmuntaBalickiego-Egoizm
narodowywobecetyki”(Giertych1948:46).
Balicki,m.in.wysuwającwwymienionejtubroszurzepojęcianetykiideałów”
inetykiidei”,zwyraźnymipreferencjamidlatejdrugiej,skłaniałsiędoakceptacji
pewnegorelatywizmuetycznego.nEtykaideałów”zakładałastałedążeniejednostki
ludzkiejdourzeczywistnianiapewnegoideałuetycznego,awięcpewnejdoskonało-
ści,cozgodnieznaukąKościołapowinnobyćprzedmiotemnieustającychstarań
wiernych.nEtykaidei”natomiastbyłapodporządkowanastawianymsobieprzezjed-
nostkęcelom,conarzucałostosowanieróżnychśrodkówiprowadziłodopewnego
relatywizmu.Miałsięliczyćskutek.IchoćautorEgoizmunarodowego...nierozwinął
swoichprzemyśleńwjakiśbardziejkonsekwentnysystemmyślowy,tojednakbudził,
jaktowidzimychoćbynaprzykładziewyżejzacytowanegofragmentutekstuGierty-
cha,sprzeciwuortodoksyjnychkatolików.Egoizmnarodowywobecetykizostałwięc
zapomniany,ajegoostatniewydanieukazałosięw1916roku,przemijającwobozie
narodowymbezwyraźnegoecha.Dopierowkońculattrzydziestychbroszurązainte-
resowałasięnowowówczaspowstałaneopogańskaZadrugaszukającadlasiebieja-
kichśantenatów.WtejsytuacjiprzyjętotamniektórekoncepcjeBalickiego,zzado-
woleniemogłaszającjejakobliskiesobie(Łużyca1939:3-7).
Giertych,piszącozagrożeniumyśliendeckiejpierwiastkiemnpogańskim”,niewy-
mieniłwówczasnazwiskaDmowskiego,doktóregożywiłwielkiszacunek,chociaż
ijegoniektórymtekstomzarzucanowystępowaniewnichpierwiastkówniezgodnych
zduchemkatolicyzmu.Przedewszystkimchodziłookatechizmpolskiegonacjonali-
zmu,zajakiuważanoMyślinowoczesnegoPolaka.Wdzieletymdopatrywanosiępew-
nychelementówdarwinizmuspołecznego,którynajbardziejdochodziłdogłosuwwy-
rażanymtamprzekonaniuotoczącejsięwalceobytpomiędzynarodami.Uważano,że
istnienietejwalkitrzebauznaćzafaktiuwzględniaćgowprowadzonejpolityce.
Problematykętępodnoszonozresztąjużwcześniejwendecji,przemawiającod
czasudoczasugłosemtwardegorealizmu.Np.jużwroku1896Popławskiironizował
natematpolskiegocharakterunarodowego,awłaściwiecharakteruówczesnychpol-
skichwarstwoświeconych,pisząc:
Jesteśmynarodemnajgrzeczniejszym,najbardziejhumanitarnym,najpobłażliwszymdla
innych,sądząc,żetewłaściwościsąświadectwemnaszejdojrzałościcywilizacyjnej.Nie-
stetyniesątoprzymiotypanówcywilizacji,alejejlokajów.Bezwzględnośćnarodowa,
szorstkość,gwałtownośćitd.nieprzeszkodziłyAnglikom,NiemcomiFrancuzomzająć
stanowiskanaczelnego,owszem,pomogłyimdowysunięciasięnaprzódwcywilizacji.Na-
ród,którysilnieczujeswojąsamoistnośćiceniswojągodność,niemożebyćanipotulnym,
aniślamazarniehumanitarnym(Jastrzębiec1896:35).
