Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedmowatłumaczki
7
Zimą1841/1842głośnozaczętosiędomagać,byrządoficjalniezabroniłCom-
te>owidalszychwykładówzato,żechciałonemancypacjimoralnościspodwpły-
wureligii.Ministerstwowysłałowówczasswegoprzedstawicielawcelukontroli
wykładów.Comteodniósłjednakzwycięstwonadprzeciwnikami:złożonyraport
byłdlaniegobardzopochlebny,toteżwnastępnymroku(styczeń1844)bezprze-
szkódpodjąłnanowodorocznykursinietylkonieprzemilczałżadnejzpoprzed-
niowyrażonychmyśli,lecz,przeciwnie,większyjeszczenaciskpołożyłnadonio-
słezagadnieniemoralności,poświęcającostatecznymjejpodstawomwiększączęść
wstępnegowykładu.Wykładtenuważałzapewnegorodzajupróbęsiłwwalce
zwrogimisobieczynnikami;próbę,która-wedlejegorelacji7-całkowiciesię
powiodła:DWciągutrzechgodzinzrzędu-mówi-wobec400osóbproklamo-
wałemwyższośćmoralnąpozytywizmunadteologizmem,domagającsię-wimię
samejmoralności-swobodywspółzawodniczenianowejfilozofiizewszystkimi
odcieniamidawnej.Niespotkałemsięprzytymznajsłabszymchoćbysprzeciwem
lubobjawemzniecierpliwienia;zdajemisięnawet,żeniktzesłuchaczynieopuścił
saliprzedkońcemwykładu¶.
Widzimywięc,żewstępny,filozoficznywykładComte>aznajdowałgorący
oddźwiękwśródsłuchaczy.Sądzę,żetawłaśnieokolicznośćskłoniłaautorado
przygotowaniagododruku,gdyżpodtrzymywaławnimwiaręwowocność
zwróceniasięznowąfilozofiądomas.TekstRozprawyjestprawdopodobnie
najbardziejzbliżonydoredakcjiowegokilkugodzinnegowykładuz1843r.Gdy
Comtenastępnymrazem,tj.zimą1844r.,wygłosiłswójwstęp,całyTraktatpopu-
larnyofilozofiiiastronomiibyłjużoddanydodruku8.Tymrazem-niewątpliwie
zewzględówdydaktycznych-podzieliłwstępna4kolejnewykłady;zmianata
świadczy,iżComteniebyłzadowolonyzwcześniejszejjegoformy,którazacho-
wałasięwRozprawie.Rzeczywiście,brakjakiegokolwiekpodziałurazizpoczątku
podczasczytania;jednakpogłębszymwniknięciuwtreśćłatwodostrzec,żewna-
turalnysposóbrozpadasięonanaszeregkolejnotraktowanychtematów,miano-
wicie:1)omówienietrzechfazwrozwojuumysłuludzkiegozeszczególnymuwzględ-
nieniemfazypozytywnej(Dprawotrzechstanów¶);2)rozważanianatematspołecz-
nejdoniosłościfilozofiipozytywnej;3)rozważanianatematjejznaczeniadlamoral-
ności;4)krótkizaryscomtowskiejklasyfikacjinauk.Sątotesametematy,które
uprzedniorozwinąłwdwuwstępnychwykładachorazwtomachIV-VIKursufilo-
zofiipozytywnej.NajpoważniejtraktujewRozprawiezagadnienieklasyfikacjinauk,
toteżwymagaonokrótkiegobodajkomentarza.
Comtedzielinaukinateoretyczneipraktyczne,czylinawiedzęwewłaściwym
znaczeniuiumiejętności,któremożliwesądopieronajejpodstawie.Naukiteo-
retycznezkoleiulegająpodziałowinaabstrakcyjne,tj.formułująceprawa,ikon-
7Tamże,listzdn.22.II.43.
8Tamże,listzdn.6.II.1844.[Rozprawaoduchufilozofiipozytywnejzaplanowanazostałajakowstęp
dotegoTraktatu.Przypisredakcji.]
