Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
22
HANNAKOWALSKA‑STUS
Obiałymkłobuku).WpismachAwwakuma,Abramiusza,Fiodorajestwidoczny
strachprzedalienacjącałejRusiodBoga.Działająonijednocześnienarzecz
ponownejintegracjiKościołaprawosławnegozBogiempoprzezprzywrócenie
czystościsymboliodzwierciedlonychwdogmatach,jakinarzeczzbawienia
wiernychprawosławnych.Ichzdaniem,wwymiarzeteologicznymalienacjaod
Bogagroziłacałejludzkościbowiem,jakpisałdiakonFiodorIwanow:
Аинагоужеотступлениянигденебудет,вездебобысть,последняяРусьзде,ито
отчасасегонагоршеепроисходитибудетцарьминечестивыми25.
WracającdowątkuinterpretacjisemiotycznejUspienskiego,wartoprzyto-
czyćjeszczejedenprzykładrozumieniaprzezniegokulturyrosyjskiej.Przy-
równujeonksięciaWłodzimierzaWielkiegodoPiotraI,Nikonałączyztrady-
cjąJosifaWołokołamskiego,aAwwakumanazywanowatorem26.Uspienskibył
zdania,żekulturapopiotrowabyłabardzotradycyjna:
Nowakulturabyłatworzonaniewedługmodelizachodnich,leczwedługwywróconego
strukturalnegoplanustarejkultury.Właśnietunastępowałoodseparowaniebardziejpo-
wierzchniowejwarstwykulturowej,któramiałauleczmianie,odwszystkichgłębokich
form,którewnowychpostaciachświadomościwystępowałyzwiększąjaskrawością27.
OświecicielstwoPiotraIinterpretujeUspienskijakodrugichrzestRusi.
Ustaroobrzędowcównatomiastzauważainwersjęczasuhistorycznego1za-
miastopozycjistarepogaństwo1nowechrześcijaństwopropagujeopozycję
starechrześcijaństwo1noweszatańskiepogaństwo.Problempoleganatym,
żeUspienskibudujesemiotycznemodelebinarneidonichdopasowujefakty.
Staroobrzędowcy,anawetNikonicarAleksyczaspojmowaliwkategoriach
eschatologicznych.Uspienskitwierdzi,żewłaśniewXVIIIwiekuwładcara-
cjonalnystajesięwładcąprawdziwym,aprzemianykulturowespowodowały,
żemożnabyłozaobserwować,iż:
Publiczneoficjalneżycie,nmodna”etyka,świeckiezachowaniecodzienneożywająprzed-
chrześcijańskimicechami.Natomiastprawosławieprzechowywałosięwnzamkniętej”
potajemnejstronieżycia28.
Gdybytakbyło,toteprocesykulturowedotyczyłybycałegospołeczeń-
stwa.Tymczasemprzeczytemupogłębianiesięróżnickulturowychmiędzyze-
świecczonym,jaksądzonopowszechnie,izeuropeizowanymdworemaresztą
25Материалыдляисториираскола.Под.ред.И.Субботина.Т.6.Москва1881,
s.311.
26Zob.B.Uspienski:Historiaisemiotyka.Przeł.B.Żyłko.Gdańsk1998,s.38140.
27Ibidem,s.38.
28Ibidem,s.41.
