Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1010PERSPEKTYWAEWOlUCYJNO-KUlTUROWA
stworzoneprzezpojedynczegoczłowieka,czygrupęludzi,nagleiraznazawsze.Poszcze-
gólnejednostkilubgrupytworzyłyraczejprymitywnąwersjędanegoprzedmiotulub
praktyki,anastępniepóźniejsiużytkownicymodyfikowalijelub«ulepszali»”(Tomasello
2002,s.11-12).Coważne,wcześniejszemodyfikacjeczyulepszeniabyłyprzyjmowane
przezkolejnegeneracje,któredalejnpracowałynad”danymwytworemlubpraktyką.
Tenhistorycznyproceszwykłosięokreślaćmianemnefektuzapadki”-proceskumula-
tywnejewolucjikulturowejwspierasiębowiemjednocześnienadwóchfilarach:inwencji
twórczejorazwiernymprzekaziespołecznymfunkcjonującymjaknzapadka”
,któranie
pozwalacofnąćsiędowcześniejszychstadiów,dziękiczemunowopowstałylubzmo-
dyfikowanywytwórbądźpraktykakulturowazachowująosiągniętąformędomomentu
kolejnejmodyfikacji.Ztegopowoduantropolodzyewolucyjnizaproponowaliodróż-
nieniekulturowychformuczeniasięuludziodbardziejpowszechnychformuczenia
sięspołecznego,identyfikująctrzypodstawowetypy:uczeniesięprzeznaśladowanie,
uczeniesiędziękiinstrukcjiiuczeniesiękolaboratywne(tamże,s.12).
Uczeniesiękulturowewewszystkichswoichodmianachjestmożliwedziękiwspo-
mnianejjuż,charakterystycznejwyłączniedlaczłowieka,zdolnościdoutożsamiania
sięzinnymiczłonkamiwłasnegogatunku,rozumieniaichjakoistotintencjonalnych,
obdarzonychżyciemwewnętrznym.Uważasię,żeprocesyuczeniasiękulturowegosą
szczególnieistotnymiformamiuczeniasięspołecznegoztegowzględu,żewyjątkowo
wiernieprzekazujątreścikulturowe,czylistanowiąwyjątkowodobrąnzapadkę”kultu-
rową.Sąteżefektywnymiformamiinwencjiitwórczościspołeczno-kolaboratywnej,
czyliprocesówsocjogenezy,wwynikuktórychwielejednostekmożewspólniestworzyć
coś,czegożadnaznichniebyłabywstaniestworzyćsamodzielnie.Teszczególnewłaś-
ciwościwynikajązfaktu,żeczłowiek,uczącsięzapośrednictweminnegoczłowieka,
utożsamiasięztąosobąijejstanamiintencjonalnymi,aczasemumysłowymi.Warto
dodać,żewludzkiejontogeneziewystępujespecyficznysyndrom,mającypodłoże
biologiczne,jakimjestautyzm,którywcięższychprzypadkachmanifestujesięnie-
możnościązrozumieniainnychjakoistotintencjonalnych,utożsamianiasięznimi,
acozatymidzie,brakiemzdolnościdouczeniasiękulturowego.Kumulatywnaewo-
lucjakulturowasprawia,żerozwójpoznawczyludzizachodziwśrodowiskucoraz
nowszychartefaktówipraktykspołecznych,którewkażdymmomenciereprezentują
swegorodzajunzbiorowąmądrość”całejgrupyspołecznej,zgromadzonąwtrakcie
całejhistoriijejkultury.Badaniadowodzą,żedziecibardzowcześnie,bojużkrótko
pourodzeniu,angażująsięwnprotokonwersacje”zeswoimiopiekunami.Pomiędzy
niemowlęciemaopiekunemdochodzizatemdointerakcjispołecznych,podczasktó-
rychobiestronyskupiająnasobienawzajemuwagę.Wartozaznaczyć,żeteprotokon-
wersacjemająwyraźnienaprzemiennąstrukturę(tamże).Potwierdzajątoobserwacje
19
