Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Przedstawieniateatralnewpisywałysięwideęniepróżnującegopróżnowania,
czyliotiumnegotiosum.Nawiązywałaonadoantycznegorozróżnieniaaktywności
człowiekanazajęciaintelektualne–określanewstarożytnymRzymiejakootium–
orazzajęciapubliczne(lubpracęfizyczną)nazywanenegotiosum.WRzeczypospo-
litejszlacheckiejwwiekachXVIiXVIIterminytenabrałynowegoznaczenia–otium
zaczętoutożsamiaćzpróżnowaniem,anegotiosumzzabawą;wzestawieniutych
pojęćpojawiłasięnowawartośćrozumianajakounikaniebezczynności.Pisarzepol-
scy(naprzykładWespazjanKochowski)włączyliobszarotiumwżycieziemiańskie,
StanisławHerakliuszLubomirskijakootiumpostrzegałwszelkiedziałaniasytuujące
siępozazadaniamizwiązanymizpełnionymiprzezniegofunkcjamipublicznymi.
Zabawyteatralnezajmowaływtymkontekścieistotnemiejsce,awżyciumagnata-
-intelektualistyodgrywałyogromnąrolę.
TeatrMarszałkaKoronnegonamapieteatrówpolskiegobarokuniebyłno-
vum.Obiektytegotypuposiadalirównieżinniprzedstawicieleówczesnejma-
gnaterii;naprzykładRadziwiłłowiewWilnie,JanuszWiśniowieckiwLesznie,
RafałLeszczyńskiwRydzynie,KrzysztofOpalińskiwSierakowieczyteżJanAn-
drzejMorsztynwWarszawie.NiemniejnaichtleujazdowskascenaLubomir-
skiegoniewątpliwiesięwyróżniała.Najejpowstaniewpłynęłabowiemnietylko
modainspirowanaprzekonaniem,żeżyciejestsztuką,aczłowiekaktoremodgry-
wającymwniejswojąrolę(coujawniałosięwpopularnymwbarokuwanitatyw-
nymtoposietheatrummundi
43
),alerównieżinneczynniki–wśródnichnależy
wskazać:literackieiteatralnetradycjerodzinneorazliterackiepredyspozycje
polskiegoSalomona,jegolicznezagranicznepodróże,podczasktórychstykałsię
zklimatemUteatralnejEuropy”,jakteżbliskiekontaktyzdworamimagnackimi
ikrólewskimi.Czynnikitezpewnościąwpłynęłynaintensywniejsząaktywność
teatralnąLubomirskiego–wporównaniuzinnymiówczesnymiośrodkami,rów-
nieżgoszczącymiMelpomenę–zarównowprzypadkutłumaczeniaiwystawiania
sztukobcych,jakipisaniadziełautorskich
44
.Pamiętającowyrafinowanymguście
magnata,możemydomniemywać,żegrywanojerównieżwteatrzeogrodowym–
tenzaśnapewnoniepowstałtylkopoto,bycieszyćzmysłyswoimnaturalnym
urokiem,alestworzonogodlatego,żebysłużyłwłaścicielowiogroduiodwiedza-
jącejgoelicietowarzyskiej.
AnalogicznątezęmożemyprzyjąćrównieżwprzypadkuJanaAndrzejaMorszty-
na.Naprojekcieogroduirezydencji,jakiepoetaplanowałwybudowaćwstolicy,od
stronyKrakowskiegoPrzedmieściawidocznesązespołykapliciteatr45.Nadkon-
cepcjątegozałożeniapracowałsławnywówczesnejEuropiearchitektTylman
zGameren,któregoMorsztynprawdopodobnienamówiłdoprzyjazdudoPolski.
Imponującyprojektniezostałzrealizowanywcałości,aletoonwłaśniestałsię
43
Zob.J.Kotarska,Theatrummundi.Zestudiównadpoezjąstaropolską,Gdańsk1998;D.Künstler-
-Langner,Ideavanitas,jejtradycjeitoposywpoezjipolskiegobaroku,Toruń1993.
44
K.Stasiewicz,ZabawyteatralneMarszałka...,s.161-176.
45
Z.Bobrowski,AnalizaprzemianOgroduSaskiego...,s.17.
47
