Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
12
1.Rzemiosło,handel,drobnyprzemysłprywatnywdwudziestoleciumiędzywojennym...
Podobnatrudnośćdefinicyjnatowarzyszyłaposzukiwaniuwyróżnikajednoznacz-
nieokreślającegoprzedstawicielipozarolniczegosektoraprywatnego.Wliteraturze
przedmiotuzamienniestosowanoróżnepojęcia,takiejak:ndrobnomieszczaństwo”,
nmiejskiewarstwypośrednie”czynklasypośrednie”,nwarstwydrobnotowarowe”,
czynajczęściejużywanewpublicystyceokreślenieninicjatywaprywatna”2.Problemy
definicyjnebyływykładniątrudnościteoretyczno-metodologicznych,najakienatra-
fialihistorycy,ekonomiściczysocjologowiepróbujący,nabazieklasowo-warstwo-
wejstratyfikacjispołeczeństwa,omówićinteresującenasśrodowisko.Naprzykład
Z.Zagórski,dążącdoprecyzjiwklasowejanaliziepozarolniczegosektoragospo-
darkiprywatnej,uważał,żepo40latachbudowaniasocjalizmuwPolscenależy
mówićoconajmniejczterechstrukturalnychtypachdrobnomieszczaństwa:npry-
watnosektorowym”,nróżnosektorowym”,nuboczno-prywatno-dochodowym”inpa-
tologicznym”,jakrównieżotypowyminietypowym3.
Wpracachklasykówmarksizmudrobnomieszczaństwozajmujeistotnemiejsce.
K.MarksiF.Engelsanalizująjegorolęimiejscewrewolucjachburżuazyjnych
iwwalceklaswXIX-wiecznymspołeczeństwiekapitalistycznym.Poddająteższcze-
gółowejanaliziedrobnomieszczańskąświadomośćiideologię.W.Leninuzupełnia
rozważaniaMarksaiEngelsaocharakterystykędrobnomieszczaństwafazyimperia-
lizmu9jegoroliwrewolucjiproletariackiejiwokresiedyktaturyproletariatu4.Dla
naszychrozważańpoglądyklasykówmarksizmumająistotneznaczenie,gdyżbyły
onepodstawąocenyroliiznaczeniapozarolniczegosektoragospodarkiprywatnej
przezdecydentówpolitycznych,gospodarczychiideologicznychwPRL.Humory-
styczniedziśwyglądasytuacja,kiedytowobliczuzapaściPRLmarksistowskisocjo-
log,poddająckrytycespołecznefunkcjeideologiidrobnomieszczańskiej,stwierdzał:
n[...]szczególnymżartemhistoriijestto,żekrytykasocjalizmudrobnomieszczań-
skiego,przeprowadzonaprzezMarksa,możewdzisiejszymczytelnikuwzbudzać
wrażenie,jakbymowabyławniejnieodawnominionychprądachideologicznych,
aleodzisiejszychpodstawowychkonfliktachiwalkachideologicznych,toczących
sięwokółinterpretacjimarksizmu”5.
2Por.S.Kowalska-Glikman,Pojęciedrobnomieszczaństwaijegomiejscewstrukturzespołecz-
nej,[w:]DziejeburżuazjiwPolsce,t.II,red.R.Kołodziejczyk,Wrocław1980;tejże,Drobnomiesz-
czaństwowdziewiętnastowiecznejWarszawie,PWN,Warszawa1987,s.47-58;tejże,Drobnomiesz-
czaństwowokresiekapitalizmu,nHistoryka”,Studiametodologiczne,1982,t.XI;por.E.Kaczyńska,
OdrobnomieszczaństwieziempolskichwXIXinapoczątkuXXwieku,nDziejeNajnowsze”,1976,nrl;
por.Z.Zagórski,Drobnomieszczaństwodolnośląskie.Studiumsocjologiczne,WydawnictwoUniwer-
sytetuWrocławskiego,Wrocław1982;por.J.Stasiuk,Społeczno-ideologiczneobliczemieszczaństwa
wokresieprzejściowym,PraceNaukoweAkademiiEkonomicznejweWrocławiu,1988,nr205.
3Zob.Z.Zagórski,Drobnomieszczaństwodolnośląskie...;tenże,DrobnomieszczaństwowPRL.
Portretsocjologiczny,KAW,Poznań1984;tenże,StrukturaspołecznaWrocławiawPolsceLudowej9
[w:]StrukturaspołecznaWrocławiaw40-leciuPolskiLudowej,WydawnictwoUniwersytetuWrocław-
skiego,Wrocław1990.
4Szerzejnatemat:J.Stasiuk,dz.cyt.,s.9-16.
5Tamże,s.9.
