Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
28
Rozdziałpierwszy.Zagadnieniawstępne
Zgodnieztymokreśleniempodstawąrozróżnienianadwadziałyprawa
byłakorzyść,interes(utilitas).Normy,któredotyczyłyogółu,zostałyna-
zwaneprawempublicznym,tezaś,którechroniłykorzyściposzczególnychjedno-
stek,prawemprywatnyml
Stosowanewróżnychtekstachźródłowychpojęcieiuspublicumwzestawieniuzter-
minemiusprivatumnabierajeszczeinnegoznaczenialPierwszewskazujeprzepisy
prawnebezwzględnieobowiązujące,drugiezaś-przepisyprawne,któremogłybyć
zmienianewdrodzezawieranychumówprzezposzczególnejednostkil
Pewneodniesieniedopodziałunaprawopubliczneiprywatnemarozróżnieniena
iuscogens(prawobezwzględnieobowiązujące)iiusdispositivum(prawowzględnie
obowiązujące)lTerminnierzymskiiuscogensoznaczałnormy,którychkażdypod-
miotwinienbyłprzestrzegać,niemogącuchylaćichzastosowaniapoprzezwłasne
oświadczeniewolilTakicharaktermiałyprzedewszystkimprzepisyprawapublicz-
negolPrzeciwstawieniemiuscogensbyłoiusdispositivum(terminnierzymski)obej-
mująceprzepisy,którychzastosowaniemogłobyćwkonkretnychprzypadkachwy-
łączonepoprzezoświadczeniewolizainteresowanegopodmiotulMającesubsydiarny
(pomocniczy)charakter,przepisyiurisdispositiviznajdowałyswojepodstawoweza-
stosowaniewprawieobligacyjnyml
§5.Iuscivile
§5Praworzymskie,podobniejakiinneantycznesystemyprawne,przyjmowałozasa-
dępersonalnościprawalZgodniezniąkażdyobywatel-niezależnieodtego,gdzie
sięznajdował-posługiwałsięprawemswojegopaństwa(swojejcivitas).Zpunktu
widzeniatejzasadymożnawyróżnićdwiewarstwy(części)prawarzymskiego-ius
civileiiusgentium.PojęcieiuscivileGajusobjaśniłnapoczątkuswoichInstytucji
wnastępującysposób:Namquodquisquepopulusipsesibiiusconstituit,idipsius
propriumestvocaturqueiuscivile,quasiiuspropriumcivitatis(„Prawo,którekażdy
ludustanowiłsamdlasiebie,jestwłaściwetylkojemuinazywasięprawemobywa-
telskim”),Gajus,Instytucje1,1l
Iuscivilebyłozatemzespołemnormprawnych,obowiązującychwpaństwie
rzymskim,którymimogliposługiwaćsiętylkoobywatelepaństwarzymskie-
go(civis-obywatel)lJakonajstarszaipoczątkowojedynawarstwaprawarzymskiego,
zracjipochodzenia,byłoczęściowoprawemzwyczajowym,aczęściowostanowionyml
Próczzwyczaju(mos)źródłamitworzeniatejwarstwyprawabyłyustawyzgromadzeń
ludowych(leges),uchwałyzgromadzeńplebejskich(plebiscita),uchwałysenatu(senatus
consulta),rozporządzeniacesarskie(decretaprincipum)orazdziałalnośćjuryspruden-
cjilIuscivilecechowałosięogromnymformalizmemisurowością;przepisytejwarstwy
zaliczanebyłydoprawaścisłego(surowego)-iusstrictum(+§11)l
