Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wprowadzenie
11
Zarównoróżnorodność,jakiwagasprawrozstrzyganychprzezSądNajwyższyjest
ogromna.PrzykładowowlatachpięćdziesiątychXXwiekusędziowieznieślisegre-
gacjęrasowąwszkołachpublicznych,w1963rokupotwierdziliprawodoobrońcy
zurzęduwkażdejsprawiekarnej,rokpóźniejwprowadzilizasadę,żeokręgiwy-
borczedoobuizblegislaturstanowychpowinnybyćwyznaczanenapodstawiere-
prezentacjispołecznej,wmyślzasady„jedenczłowiek,jedengłos”,w1973roku
zezwolilinaaborcjęwItrymestrzeciąży,rokpóźniejzmusiliprezydentaStanów
Zjednoczonychdouznaniawyższościtoczącegosiępostępowaniakarnegonadchro-
niącymgłowępaństwaprzywilejemegzekutywy,wlatachosiemdziesiątychzakazali
jakiejkolwiekformymodlitwywszkołach,w1997rokuzabroniliprzeprowadzania
eutanazji,w2000rokuzdecydowali,ktobędzie43.prezydentemStanówZjedno-
czonych,trzylatapóźniejprzychylilisiędoprogramówakcjiafirmatywnejnauczel-
niach,aw2008rokupotwierdziliindywidualneprawoobywateliamerykańskichdo
noszeniabroninamocyinterpretacjiIIpoprawkidokonstytucji11.Sędziowiedecy-
dująofinansowaniukampaniiwyborczych,orelacjachmiędzyosobamitejsamej
płci,charakterzeflagiamerykańskiej,dopuszczalnościingerencjiKongresuwhandel
międzystanami,granicachwolnościprasyczytreściprawodczytywanychosobom
aresztowanymprzezpolicję,czylijednymsłowemowielukwestiachkonstytucyj-
nych,fundamentalnychdlafunkcjonowaniapaństwaamerykańskiego.
KluczemdozrozumieniatakważnejroliSąduNajwyższegowżyciupublicz-
nymjestanalizakompetencjidobadaniazgodnościzkonstytucjąaktówprawnych
wydawanychprzezinnewładze,tzw.judicialreview12,oficjalnieimplementowanej
doamerykańskiegosystemuprawawwynikudecyzjiSąduz1803roku13.Najej
mocyamerykańscysędziowiemogąinterpretowaćkonstytucjęwprocesieustalania
zgodnościzniąaktówprawnychniższegorzędu,cowpraktycenajczęściejoznacza
federalneistanoweustawodawstwo.Należyjednakzauważyć,żezdolnośćdoin-
terpretacjikonstytucjijestniejakowypadkowądziałańprawotwórczych,któreSąd
teoretyczniedzierżyłodpoczątkuswegoistnienia.Faktysątakie,żezeskromnej
instytucji,którejojcowiezałożycielepoświęciliniewieleczasupodczaskonwencji
konstytucyjnejiniewielemiejscawsamejustawiezasadniczejiktórawzałożeniu
miałabyć„trzecią”władzą,SądNajwyższyewoluował,stającsięjednymznajważ-
niejszychelementówamerykańskiegosystemupolitycznego,wpływającwspół-
cześnienaniemalkażdąsferężyciaobywateli.Biorącpoduwagępowyższąhipo-
11
Odpowiedniowsprawach:Brownv.BoardofEducationofTopeka347U.S.483(1954),Gideon
v.Wainwright372U.S.335(1963),Reynoldsv.Sims377U.S.533(1964),Roev.Wade410U.S.113
(1973),UnitedStatesv.Nixon418U.S.683(1974),Wallacev.Jaffree472U.S.38(1985),Washington
v.Glucksberg521U.S.702(1997),Bushv.Gore531U.S.98(2000),Grutterv.Bollinger539U.S.306
(2003),DistrictofColumbiav.Heller554U.S.570(2008).
12
Wpolskiejliteraturzeprzedmiotupojęciejudicialreviewjestnajczęściejtłumaczonejako„kon-
trolasądowa”(W.Szyszkowski),„rewizjasądowa”(R.Małajny),„zdekoncentrowanakontrolakonstytu-
cyjnościustaw”(P.Mikuli),„sądowakontrolakonstytucyjnościprawa”(A.Ludwikowska)czypoprostu
„kontrolakonstytucyjności”(L.Garlicki).Wszystkietepojęciaodpowiadającharakterowianalizowanej
instytucji,choćwniniejszymopracowaniuautorbędziewymienniekorzystałzjejoryginalnegonazew-
nictwaorazpełnejlubskróconejwersjijejpolskiejdefinicji.
13
Marburyv.Madison5U.S.137(1803).
