Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
24
SądNajwyższyStanówZjednoczonychAmeryki
zasaddeterminującychrelacjespołeczne,wprowadzanychwżycieprzezangielskie
sądykrólewskieirozwijającychsięnapodstawiekontrowersjiprawnych,zgodnie
zdoktrynąsupremacjiprawaiprocedurąsędziówprzysięgłych3.Wedługwybitnego
amerykańskiegoteoretykaipraktykaprawa,R.Pounda,systemcommonlawcecho-
wałasupremacjaprawa,doktrynaprecedensówwynikającazdziałalnościsądóworaz
specyficznaproceduraopartanarozstrzyganiukontrowersjiprawnychprzyudziale
ławyprzysięgłych.JednocześniePoundpodkreślał,że„commonlawjestprawem
sądów,asędziowiesąjegowyroczniami”4.TymczasemsędziaO.W.Holmes,autor
znanejmonografiinatematcommonlaw,uznawał,żepodstawąprawajestdoświad-
czenie,anielogika,odnosząctodocharakterystycznejdlategosystemudziałalności
sędziów5.NatomiastzdaniemL.Bonfieldamaterialnecommonlawzajmowałosię
przedewszystkimrozstrzyganiemsporówmiędzypoddanymikrólaprzezsędziów,
którzywywodzilisięspośródówczesnejelityprawniczej6.Wciekawysposóbprob-
lemujmujeA.Bryk,któryzauważa,że:
Odsamegopoczątkucommonlawzajmowałosięprocedurąsądowąinakazamisądo-
wymi(writs).Regułymaterialnebyłyelementemubocznymtegosystemuiwykształciły
siędopierowXVIIIwieku.Todałosędziomisądomcommonlawogromneuprawnie-
niailegitymacjędopełnieniarolistrażnikówstarożytnegoprawa,któremupodlegałsam
Król.Cowięcej,onisamimieliwładzędodeterminowaniaorazstosowaniategoprawa
windywidualnychsprawach7.
Reasumując,większośćbadaczyangielskiegosystemuprawnegojednoznacznie
wiążejegopodstawowecechyzespecyficznąroląwładzysądowniczejoraztworzo-
nychprzezniąregułwprocesierozstrzyganiasporówmiędzyobywatelami.
SystemcommonlawrozwinąłsięwśredniowiecznejAngliijakoodpowiedźna
istniejącywtamtychczasachpartykularyzmirozdrobnienieprawa,coutrudniało
rozstrzyganiesporówwsposóbprzewidywalny,atakżeumniejszałowartośćów-
czesnychrządów.Zinnejperspektywymożnapowiedzieć,żeangielskimpomysłem
naujednolicenieprawaiwzmocnieniewładzykrólewskiejbyłostworzenienowego
systemuprawa,odmiennegocodocharakteruizasadwstosunkudorozwiązańEu-
ropykontynentalnej.Większośćpaństweuropejskichodnalazłabowiemsposóbna
ujednolicenieprawawregułachiprzepisachprawarzymskiego,przejmującwwięk-
szymbądźmniejszymstopniujegoformalneimerytoryczneelementy.Począwszy
odXIIwieku,działalnośćeuropejskichprawnikówzwanychglosatoramizmierzała
dowykorzystaniawieluinstytucjiprawarzymskiegowsystemieprawnympaństw
europejskich,stosującproceskodyfikacjiprawajakopodstawęjegoujednolicania.
WrezultacieniemalwszystkiepaństwaówczesnejEuropy,zwyjątkiemAnglii,sko-
3
A.R.Hogue,OriginsoftheCommonLaw,IndianaUniversityPress,Bloomington1966,s.179.
4
R.Pound,TheHistoryandSystemoftheCommonLaw,Collier,NowyJork1939,s.23–24.
5
O.W.Holmes,TheCommonLaw,LittleBrown,Boston1881,s.1.
6
L.Bonfield,AmericanLawandtheAmericanLegalSysteminaNutshell,ThomsonWest,St.Paul
2006,s.22.
7
A.Bryk,TheOriginsofConstitutionalGovernment.HigherLawandtheSourcesofJudicial
Review,WydawnictwoUniwersytetuJagiellońskiego,Kraków1999,s.99.
