Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Prawotwórczarolaamerykańskiejwładzysądowniczej
25
rzystałyprzynajmniejwczęścizregułprawaustanowionychkilkasetlatwcześniej
izebranychwjedenkodeksCorpusIurisCivilisprzezcesarzaJustyniana8.
TymczasemwAngliinietylkoopartosięinkorporacjiprawarzymskiego,aleza-
proponowanozupełnieodmiennąformęujednolicaniaprawa,amianowiciezapomo-
cądziałalnościsądów.ZdaniemE.Corwinaprawdziwymmomentempoczątkowym
whistoriicommonlawbyłoutworzenieprzezkrólaHenrykaIIwdrugiejpołowie
XIIwiekusystemusądówokręgowychzcentralnymsądemapelacyjnymnaczele.
Sądytemiałydziałaćnapodstawieusankcjonowanychspołeczniezwyczajówiroz-
strzygaćsporywtakisposób,abynadaćim„rozsądny”charakter.Dlategoteżrozu-
mowanieleżąceodpoczątkuupodstawsystemucommonlawmiałobyćrozumowa-
niemsędziowskim9.Zbiegiemczasustworzonotrzygłównesądy,którewykształciły
sięzinstytucjikrólewskichiwimieniukrólamiałyrozstrzygaćsporyprawne,na-
dającimcharakterostateczny.Prawomiałobyćujednolicanewtensposób,żepo-
czątkowosądytemiałykorzystaćzezwyczajówpanującychwKrólestwie,apóźniej
zeswoichwłasnychreguł,którebyłytworzonewprocesiepodejmowaniadecyzji
wkonkretnychsprawach.SprawycywilnemiałynależećdoSąduSprawPospolitych,
sprawykarneiodwołaniaodsprawcywilnychdoSąduŁawyKrólewskiejiwreszcie
sprawyskarbowedoSąduSkarbowego,zwanegoExchequerem10.Sędziowiekrólew-
scykorzystalizprawadokontrolowaniawszelkichsprawzwiązanychzprocedurą,
oddecydowaniacodozasadnościsporuprawnego,przezjegoanalizęprawną,ażdo
jegoformalnegorozstrzygnięcia.Prawoangielskiebyłotworzoneprzedewszystkim
przezsędziów,ajeżelibyłozmienianedziałaniamikrólaczyParlamentu,sędziowie
uczestniczyliwtymprocesieprzemian11.
Wartopodkreślić,żejednązpodstawowychprocedurdziałaniasądówwykształ-
conychwtamtychczasachbyłowydawanienakazówwimieniukróla,któreokre-
ślaływzórpowinnegozachowania(wformiedziałanialubzaniechania).Nakazyte,
określanejakowrits,mogłyprzybieraćróżneformy,jaknp.writofmandamus(nakaz
skierowanydourzędnika,określający,wjakisposóbmasięzachować)czywritof
habeascorpus(zezwolenienastawiennictwoprzedsądemosobydomagającejsię
rozstrzygnięciajejsprawy).Nakazytedeterminowałyzatemzjednejstronycharak-
terdziałaniasądówkrólewskich,zdrugiejzaśstanowiłypodstawowedokumenty
prawnekoniecznedouczestnictwawówczesnymwymiarzesprawiedliwości12.Tak
8
Stopieńrecepcjiprawarzymskiegouzależnionybyłodtakichkwestii,jakm.in.usytuowanie
geograficzne,poziomnauczaniaprawa,sytuacjaspołecznaigospodarcza,czyteżpoziomrozdrobnienia
prawa.Szerzejnatentematpor.K.Sójka-Zielińska,Historiaprawa,WydawnictwoLexisNexis,War-
szawa2009,s.50–52.
9
E.S.Corwin,TheHigherLawBackgroundofAmericanConstitutionalLaw,CornellUniversity
Press,Ithaka1955,s.25–26.
10
Szerzejnatematsądówkrólewskichorazrozwojuangielskiegocommonlawpor.R.C.vanCaene-
gem,TheBirthoftheEnglishCommonLaw,CambridgeUniversityPress,NowyJork1973;N.F.Cantor,
ImaginingtheLaw:CommonLawandtheFoundationsoftheAmericanLegalSystem,HarperCollins,
NowyJork1997;F.G.Kempin,HistoricalIntroductiontoAnglo-AmericanLawinaNutshell,West
Group,St.Paul1990;J.W.Tubbs,TheCommonLawMind:MedievalandEarlyModernConceptions,
JohnsHopkinsUniversityPress,Baltimore2000.
11
A.R.Hogue,Origins...,s.238–239.
12
Szerzejnatematsystemuwritpor.F.G.Kempin,HistoricalIntroduction…
