Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
26
SądNajwyższyStanówZjednoczonychAmeryki
jakwpraktycerozwinąłsięsystemwrit,takwteoriizostałaustanowionadoktryna
mającalegitymizowaćstosowaniesięprzezsądydowcześniejtworzonychprzeznie
regułprawnych,nazywanastaredecisis,odłacińskiejmaksymystaredecisisetnon
quietamovere(pozostańprzyswojejdecyzjiijejniezmieniaj).Sposóbmyślenia
charakterystycznydlapóźniejszegorozwojutejdoktrynyzostałoficjalnieprzedsta-
wionynazjeździewMertonw1237roku,kiedytobaronowieangielscypostanowili
dążyćdotworzeniaregułprawnych,którebyłybyprzewidywalne13.
Wtensposóbodpoczątkufunkcjonowaniaangielskichsądówujednolicających
prawowformiewyrokówsądowychocharakterzenormprawnychrozwinęłasię
zasadaprecedensów.Zakładałaona,żepodczasrozstrzyganiakontrowersjisądypo-
winnybraćpoduwagępodobieństwosprawistosowaćrazustanowioneregułyalbo
–wprzypadkubrakutakichreguł–ustanowićnowe,którebędąwiążącewprzyszło-
ści.Jedenznajsłynniejszychangielskichśredniowiecznychprawników,H.Bracton,
ujmowałjejobowiązywaniewnastępującysposób:
...jeżelinienastąpiążadnenoweokoliczności,wówczas,jeżelipodobneokolicznościna-
stąpiływprzeszłości,niechsprawabędzierozstrzygniętawtakisamsposób,bojestto
właściwaokolicznośćdoprocedowaniawsposóbanalogiczny14.
Wpodobnymtoniewypowiadałsięinnyangielskiprawnik,E.Coke,któryuzna-
wał,żewiążącycharakterprecedensówwynikaniezsamegofaktuichistnienia,ale
ztego,żesędziowiewprzeszłościzajęlisiępodobnąsprawąiwydali„rozsądną”opi-
nię15.Wartopodkreślić,żekwestia„rozsądku”sędziówbyłaczęstymźródłemdys-
kusjinadśredniowiecznymcommonlawizarazemjednymzpodstawowychźródeł
jegolegitymacji.WedługH.Ballazasadaprecedensówbyłanieodłączniepowiązana
zdoktrynąstaredecisis,ponieważwsytuacji,wktórejangielskiesądypodejmowały
decyzjenapodstawiekonkretnejkwestiiprawnej,doktrynataznajdowałazastoso-
waniewprzypadku,gdysprawybyłydosiebiepodobneipodnosiłytożsameza-
gadnieniaprawne16.Zdaniemwieluteoretykówfunkcjonowaniezasadyprecedensów
orazdoktrynystaredecisismiałozapewniaćprawujasność,przejrzystość,przewidy-
walność,ciągłośćipewność.PrzykładowoS.Freedmanokreśliłskutkiobowiązywa-
niatejdoktrynyjakotrzy„C”:clarity(jasność–świadomośćludzi,jakiejestprawo),
consistency(konsekwencja–traktowaniewszystkichkwestiiwtakisamsposób)
orazcertainty(pewność–brakwątpliwościwynikającychzodejściaprzezsędziów
odstosowaniaprecedensu)17.Zewzględunawyjątkowąpozycjęsędziówwsystemie
commonlawtoonimieliprzedewszystkimdeterminowaćposzanowaniepowyż-
13
Tymczasempierwsząwzmiankąnatematcommonlawjestprawdopodobniezdaniezaczerpnięte
ztraktatuDialogusdeScaccarioRichardaFitz-NigelazlatsiedemdziesiątychXIIwieku.Por.Ch.Ogil-
vie,TheKing’sGovernmentandtheCommonLaw:1471–1641,BasilBlackwell,Oxford1958,s.17.
14
H.deBracton,TheStatuteandCommonLawofEngland(org.Delegibusetconsuetudinibus
Angliae)wtłumaczeniuTraversaTwissa,WilliamS.Hein&co.,Buffalo1989.
15
L.Bonfield,AmericanLaw…,s.25.
16
H.Ball,JudicialCraftsmanshiporFiat?DirectOverturnbytheUnitedStatesSupremeCourt,
GreenwoodPress,Westport1978,s.8.
17
S.Freedman,ContinuityandChange:ATaskofReconciliation,„UniversityofBritishColumbia
LawReview”1973,vol.8,s.209–210.
