Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Krytykętychtypówsarmatyzmupodjąłm.in.P
.Czapliński133,którywni-
kliwiezanalizowałrecepcjęsarmatyzmuwliteraturzeikulturzeXXwieku,zaś
A.Fiutpisałoatmosferzewokółpowrotudosarmatyzmu134,tj.oróżnorakim,
mniejibardziejradykalnymrozumieniuneosarmatyzmuwmasowymobiegu.
WwersjiJ.F.Staniłki,podziwiającegoistniejącąwlatach1569-1795największą
republikęczasównowożytnych-RzeczpospolitąobojgaNarodówidowodzące-
go,żenPolscepotrzebnyjestdziśneosarmackirepublikanizm”
,definicjasarmaty-
zmujakonpolskiegorepublikanizmu”(bliższegopolskiejtradycjiniżliberalizm),
określanajestopisowo,iżtonnicinnegojakumiłowaniewolności,obywatelskiej
samorządnościiprawanaturalnego”135.Fiutzauważa,żewtensposóbnwprze-
braniuneosarmatyzmunastępujewPolscemobilizacjaugrupowańskrajnie
prawicowych”
,żeodradzającesiędemonynacjonalizmu,szowinizmuiksenofo-
biiprzystrajająsięwkontusz136.Zawartawtychnowychwersjachreaktywacja
utworzonegowokresieoświeceniastereotypuSarmaty,ucieleśniającegopolskie
wady:niechęćdoobcych,warcholstwo,skłonnośćdoanarchii,sobiepaństwo,
brakambicjiintelektualnych,powierzchowną,dewocyjnąreligijnośćprowadziku
jegopozytywnejreinterpretacji(uznaniawadzazalety).Wewszystkichpropozy-
cjachuderzapomieszaniebuńczucznejpychy-zzadawnionymikompleksami,
arogancji-zbrakiemwiedzynatemathistoriiiwynikającystądfantastycznypo-
mysłreaktywowaniasystemupolitycznego,którywytworzyłsięwzupełniein-
nychwarunkachhistorycznych.obecnirzecznicyneosarmatyzmu,rekrutujący
sięzchłopów(wprzeważającejwiększości)mająmałowspólnegozszlachecki-
miprzodkami.obserwowanamodanasarmatyzmodzwierciedla,wedługFiuta,
dwoisteobliczesarmatyzmu.Trwająsarmackiecnotytakiejak:umiłowanie
wolności,potrzebapaństwowejsuwerenności,szacunekdlajednostki,galante-
riawobeckobiet,gościnność,zmysłryzykaifantazji,aleipokutująsarmackie
wady(wobyczajowości-zasadanwystawsięapostawsię”;wpostawiewobec
państwa-skłonnościanarchistyczne,dominowanieprywatynadinteresemzbio-
rowym,wreligijności-przerostrytuałunaddoświadczeniemwewnętrznym,
obrzędunadrefleksjąreligijną).WedługFiutaiCzaplińskiegorecepcjęsarma-
tyzmuwkulturzepolskiejzniekształcaplebejskakulturamasowa(jejprzeja-
wemsąfilmowewersjeSienkiewiczowskiejTrylogiiczyMikołajaGrabowskiego
133Zob.P
.Czapliński,Nowoczesnośćisarmatyzm…,s.VII-XXXIV;tenże,Resztkinowocze-
sności.Dwastudiaoliteraturzeiżyciu,Kraków2011;tenże,Konstruowanietradycji.Sarmatyzm,
uwłaszczeniemasipóźnanowoczesność,nPrzeglądPolityczny”2008,nr87.
134Zob.A.Fiut,Neosarmatyzm,nKwartalnikArtystyczny”2013,t.21,nr4,s.65-72.
135Za:tamże,s.67.
136Tamże,s.68.
33
