Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
aprzecieżobrazsarmackichcech(przywar)wPamiątkachSoplicymawłaśnie
atrakcyjny,unaoczniającycharakter.MylnieteżobarczyłKoehlerromantyków
występkiemprzypisaniasarmatyzmowinetykietyciemności”
,albowiem,jakprze-
konującodowodziAgataWdowik,wpełnizrehabilitowalionisarmatyzm,czyniąc
kulturęszlachecką-narodową.Koehlerkrytykujeromantycznyneosarmatyzm,
jednocześnieaprobującwybranejegoelementyuprawomocnioneprzezroman-
tycznątradycję.
Ponadtopublicystatenbroniprzeszłości,zagarniająciwmontowującwca-
łośćstereotypnegatywny,uniemożliwiającwtensposóbdzieleniesarmatyzmu
najegoczęścidobre(poezja,sztukasakralna,zakorzenionywobyczajowości
codziennejbogatysystemwięzimiędzyludzkich)izłe(prywata,lekceważenie
interesupaństwa,ksenofobia,nieumiarkowanie)144.Wartościujecałąkulturęsar-
mackąjedyniedodatnio,anegujewszystkieideeidążeniaoświeconych.Koehler
wswoichesejachnakreślazagadnieniezokreślonejperspektywyideologicznej
iświatopoglądowej,chcebypoznaniestałosięfundamentemmitu;jesttokon-
serwatyzm.Jegosposóbmyśleniaikonstatacjespotkałysięzarównozkrytykąze
stronyinnychbadaczy,jakizobroną145.Pierwszestanowiskoreprezentują:Janusz
Maciejewski146,MaciejParkitny147,przywołaniwyżejP
.Czapliński148iA.Wdo-
wik149orazwystępującaznajostrzejsząreplikąprzeciwneosarmatom,tj.re-kon-
strukortoromsarmatyzmupóźnejnowoczesnościLidiaBurska150.Zarzucilioni
autorowiPalussarmaticanierzetelność,manipulacjęfaktamiipłytkośćmeryto-
ryczną,A.Wdowiktakże,poddającanalizietekstynaukoweipublicystyczneapo-
logetysarmatyzmu(publikowanenałamachnArcanów”
,nFrondy”iwautorskich
książkachKoehlera),odsłanialiczneniekonsekwencjeimodyfikacjeobrazufor-
144P
.Czapliński,Nowoczesnośćisarmatyzm…,s.XII.
145Zob.P
.Bohuszewicz,Pożytki…,s.109-110.Por.K.Zielińska,Kilkauwago(neo)sarmatyzmie
wtekstachKrzysztofaKoehlera,JanaSowyiAndrzejaWaśki,w:Tożsamość,kultura,nowoczesność,
t.1,red.B.Morzyńska-Wrzosek,M.Kurkiewicz,I.Szczukowski,Bydgoszcz2017,s.130in.
146Zob.J.Maciejewski,Dylematywolności.ZmierzchsarmatyzmuipoczątkiOświeceniawPolsce,
Warszawa1994,passim.Tenże,O„Monitorze”,OświeceniuiSarmatach,nArcana”1996,nr1,s.62.
147Zob.M.Parkitny,Oświeceniesarmackie-prógnowoczesnościwPolsce?,w:Polonistyka
wprzebudowie.Literaturoznawstwo-wiedzaojęzyku-wiedzaokulturze-edukacja,t.2,red.
M.Czermińska,Kraków2005;tenże,Nowoczesnośćoświecenia.Studiaoliteraturzeikulturzepolskiej
drugiejpołowyXVIIIwieku,Poznań2018.
148Zob.P
.Czapliński,Plebejski,populistyczny,polihistoryczny.Formypolitycznościsarmatyzmu
masowego,nTekstyDrugie”2015,nr1,s.21-45;tenże,Konstruowanietradycji…,s.60-62,70-76;
tenże,Nowoczesnośćisarmatyzm…,s.XII-XV
.
149A.Wdowik,Wposzukiwaniuwłasnychkorzeni-analizatekstówKrzysztofaKoehlera(oraz
AndrzejaWaśki),nTekstualia”2008,nr4,passim;taż,Poszukiwania…,s.231-250.
150L.Burska,InkwizytorzyiSarmaci,nPoznańskieStudiaPolonistyczne.SeriaLiteracka”
,t.9,
2002.Por.P
.Czapliński,Nowoczesnośćisarmatyzm…,s.XIV-XV
.
35
