Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Topikamitologicznawpoezjidawnej
13
dozbiorutopikiapollińskiej27.Propozycjatajestnajbliższamojemurozumieniu
toposu,wwyraźnybowiemsposób1choćnabardzoograniczonymmateria‑
le1pokazujemiejscetoposówmitologicznychwszerszymkontekście(przecież
toposwódkastalijskichczytoposHippokrenetonietylkoczęśćtopikizwiąza‑
nejzApollinemiMuzami,lecztakżestaropolskiejtopikiakwatycznej).Opowia‑
dałabymsiętakżezaokreśleniemntopikaapollińska”(wtakimrozumieniu,jak
uKotarskiej28,atakżeuMalickiego1ztąmałą,aleistotnąmodyfikacjąnazwy),
któraobejmowałabywszystkietoposyoproweniencjimitologicznejmającecha‑
raktermetapoetycki.Wwiększościprzypadkówzakrestegozbiorupokrywałby
sięztym,cowcześniejokreśliłamjakotopikęMuz;częśćtoposówpozostawałaby
jednakpozaczęściąwspólną.Innymzbioremozbliżonejtematyceipodobnych
źródłachinwencyjnychjesttopikaafektowanejskromności29.
Innetoposy,któreokreślićmożnamianemmitologicznych,nietworząjużtak
dużychzespołówtopik,aściślejmówiąc1wchodząwskładzbiorów,alenieogra‑
niczonychdomitologii,jaktopikatemporalna,funeralnaczymiłosna.Wśródnich
sątakżetoposypopularne,częstowykorzystywane,np.przejętezpoezjiantycznej
obrazyJutrzenki,Febusa(Tytana),Faetonta,Hesperusa,awięcbóstw,którewkla‑
sycznejmitologiidecydowałyorytmiedobowym,atakżezmianiepórroku.Ich
podstawowąfunkcjąjestoznaczanieczasu,pojawićsięzatemmogąwutworach
różnegotypuiniezależnieodkontekstu.Klasycznym,występującymjużuHo‑
mera,przykłademtopikitemporalnejjestumiejscawianyzazwyczajwexordium
toposbudzącejdzieńJutrzenki:
IjakoZorza,kazawszyprecznocy,
Dzieńnaświatwozemprzywiezieróżanym,
J.A.Morsztyn,Kanikuła.3.Dwojabieda,w.21330
Jutrzenkaweszła,słońcezaniąwstaje,
Wkarocęrączezaprzągszyswekonie,
W.Kochowski,LirykIII,7.
SuplikadoJejM[oś]ciPannyN.N.N.31
27J.Kotarska:„KastalskiezdrojeMuz”.Zdziejówtopikiapollińskiej.W:Eadem:Theatrum
mundi:zestudiównadpoezjąstaropolską.Gdańsk1998.
28Trzebajednakzauważyć,żeautorkaużywaniekiedyterminologiiniekonsekwentnie,itakobok
ntopikiapollińskiej”pojawiasię(jedenraz)ntoposMuzy”(s.186)intopikaMuz”(s.191),atakżento‑
pikaHelikonu”(s.191);autorkawymienniestosujetakieokreśleniajak:ntoposnatchnienia”,ntopika
wenytwórczej”,ntopikawenypisarskiej”,czypoprostunantycznytopos”.Tymczasemwydajesię,że
1zwłaszczawdyskursiepoświęconymtoposowi1należydążyćdojaknajwiększejprecyzjitermino‑
logicznej.
29Zob.B.Pfeiffer:„Muzaprostychrymów”:topikaskromnościwutworachstaropolskich.
nNapis”2002(ser.8).
30UtworyMorsztynapodajęwedługedycji:J.A.Morsztyn:Utworyzebrane.Oprac.L.Ku‑
kulski.Warszawa1971.
31TekstyKochowskiegopodajęwedługwydania:W.Kochowski:Utworypoetyckie.Wybór.
Oprac.M.Eustachiewicz.Wrocław1991.
