Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LesdéfensesdePalmyre
rempart(quiluinonplusnesembleavoircomportéaudébutunmursurlapenteduMuntar),
ilpouvaitserviràrepousserlesnomadesoutoutauplusdestroupesmontées24.Cetraitoriginal
etconstantrépondbienàlasituationdePalmyre,citécaravanièreexposéeauxcoupsdemain
imprévus,maisprotégéeparlesdeuxpuissancesdelarégion:RomainsetParthes.Eneffet,la
villen)ajamaisétéassiégéeavantAurélien,etlorsquelemomentdécisifestvenu,elles)est
renduesanstropattendre25.
Unautretraitextraordinaireméritedtremisenrelief:lerempartprotègenonseulementla
villeetsesjardins,maisaussisesnécropoles,notammentcellesdel)OuestetduNord,probable-
mentaussicelleduSud-Est.Lefaitestcertainpourlesdeuxpremières,touslestombeaux
sansexceptionsetrouventàl)intérieurdupérimètre.Enmêmetemps,aucunelimiteprécise
nelesséparedelazonehabitée:ilsuffitdementionnerletemplefunéraireàl)entréeOuest
delaGrandeColonnade,d)autressépulcresvoisins,hypogéesettoursduCampdeDioclétien,
quelquestoursisoléesàl)EstdelasourceetdansledamierdesruesauNord.Toutporteàcroire
qu)ilsuffisaitd)avoiruneplacedisponible26,depréférencenaturellementenborduredelaville.
Complètementétrangeraumonderomain,cetusageseretrouveenrevancheàHatraàl)in-
térieurdelagrandeenceinte,commecen)étaitpasinhabituelenMésopotamieancienne.Une
certaineanalogieseprésenteencoreàPétra,lestombeauxrupestresnesontnullementséparés
delaville.Mêmesicederniercasestimputableauxconditionsnaturellestrèsparticulières,il
restetoujourslaressemblanceréelleaveclaMésopotamie.
Cetexempled)uneconceptioncommunedel)urbanismem)apparaîtd)autantplusfrappant
quelepremierrempartlaissaitrésolumentlestombeauxàl)extérieur.Uneutilecontre-épreuve
denotredémonstrationestfournieparlanécropoleSud-Ouest;inauguréeaudébutduIersiècle
p.C.justeenavantdelaportedeDamaspercéedansl)ancienrempart,ellen)ajamaisdépassé
lalignedesdéfenses,sansdouteparcequ)àl)intérieurlaplaceétaitoccupéeparlesjardins.Or,
presquetouslestombeauxdecettenécropoleontétéfondésavantlemilieuduIIesiècle;iln)y
aquedeuxtemplesfunéraires27.Sanscesserd)utiliserlessépulcresexistants,lesPalmyréniens
ontvisiblementpréféréàpartirdecetteépoquelesendroitscouvertsparlesnouvellesdéfenses.
L)indicationpeut-êtreimportantepourladatation,maispourlemomentonadmettradifficile-
mentque,depuisledébutduIersièclejusqu)aumilieudusecond,Palmyren)étaitpasprotégée
dutout.D)autrepart,deuxtoursauvoisinagedelasourceEfqâsontdatablesdelaseconde
moitiéduIersiècle28.Or,ellessetrouventàl)intérieurdel)ancienpérimètrequilaissaitsystéma-
tiquement,àcequ)ilsemble,touslestombeauxendehors.Ilestdoncpossiblequecestours
n)ontétéfondéesqu)aprèsladésaffectationdupremierrempart,àcôtéd)unepistequisuivrait
approximativementlemêmeparcoursquelaroutemoderne.Lecasdelatourn083càl)issue
delaColonnadeTransversalepeutbienêtrepareil,carcetombeaudatedelapremièremoitié
duIersiècleetonimaginemalsonexistencejusteàcôtédel)ancienrempartencoredeboutet
utilisé.Ilnemesemblepasqu)ilyaitencemomentd)autresindicesdisponiblespourdater
l)érectiondenouvellesmurailles.
Comparéeàcesdeuxsystèmesfortétendusdel)époquepalmyrénienne,l)enceintede
Dioclétienapparaîtencoreplussûrementcommetardive(Pl.XIV,1).Entourantseulement
unepartiedelaville,s)appuyantsurdenombreuxtombeaux,abîmantl)effetdespropylées
destemplesdeBeletdeNabû,bouchantenfinl)entréeprincipaledel)Agora,elletrahitson
24
CettefonctionestadmisepourlemurNordparA.vonGerkan,alorsqu)ilattribuelemurSudàAurélien.
25
Zosime,I,56;cf.M.Gawlikowski,Syria48,1971,pp.412suiv.
26
Cf.leplandansmesMonumentsfunérairesdePalmyre,Varsovie1970,p.143;lesconclusionsexprimées
pp.149–153nesontplusàretenir.
27
Ibid.,pp.161–162.
28
Cestoursutilisentlesystèmedel)escalierdansunangle,cf.ibid.,p.94.
19