Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
LapremièreenceintedePalmyre
Al)ouest,c)estlequartierdufuturCampdeDioclétienquiresteàl)extérieurdurempart,avec
lesanctuaired)AllatquiexistaitdéjàauIersièclea.C.,etavecunechapelledudieu-Soleil,
fondéen31/30a.C.8.Quecesensemblescultuelsaientétéconstruitsextramurosmesemble
exclu;onimaginemallesbâtisseursdel)enceinteleslaisserdélibérémentendehors,d)autant
plusqu)unecollineenarrièreprésentaittoutprèsunpointd)appuiintéressant,utiliséd)ailleurs
sousDioclétien.LequartiernorddePalmyre,avecsonquadrillagerégulier,représenteune
extensionplusrécente;ilenglobelesanctuairedeBaalshamîn,fondéauplustardvers20p.C.
Danslapremièremoitiédusiècle,destoursfunérairescommencentàgarnirlesapproches
immédiatesdurempart,enledominantàfaibledistance;c)estlesignedeladésaffectationde
lapremièreenceinte,condamnéedéjàdetoutefaçonparledéveloppementurbain.C)estversla
findusièclequ)unepartiedurempartdisparaît,remplacéeparlaColonnadeTransversale;les
fondationsdumursubsistentparendroitssouslesboutiquesdecetteartèrecommerciale.
Parailleurs,onamaintesfoisaffirméqueleraiddecavaleried)AntoinecontrePalmyre,
en41a.C.,n)apuviserqu)unevilleouverte9.Sil)ons)accordesurcepoint,lafourchette
chronologiqueserétrécitconsidérablement:ilestpermisdesupposerquelaconstructionde
l)enceinteaitsuccédéimmédiatementàcecoupdemainmanqué,toutenprécédantl)érection
delachapellede31/30a.C.Ilapparaîtainsiquelerempartconstitueleplusancienmonumentde
Palmyrequinoussoitparvenu,certainstombeauxmisàpart.CettePalmyrehellénistiquequel)on
entrevoyaitparderaresinscriptionsetdébrisdesculpturesestmaintenantcernéesurleterrain.
Lerempartformaitàpeuprèsunquadrilatère,appuyécontrelesescarpementsduDjebel
Muntar.Cettecollinerocheusefournissait,avecsatour,unbonpointd)observationdetous
côtésetlepointculminantdusystème;sonnommodernevientdel)araméenetsignifieencette
langue«postedeguet».
Lerempartprimitifétaitévidemmentconçucommeunebarrièrecontredescavaliers.Lemur
delacrêteduMuntar,d)unappareildifférentetpluspuissant,nesauraitluiêtrecontemporain.
OncomprendqueD.vanBerchem,quin)apuanalyserquecefragmentdel)enceinte,aitvoulu
yreconnaîtrel)muvredesRomainsvenusàPalmyreen18/19p.C.,lorsdelamissionorientale
deGermanicus10.Lemur,avecsesdécrochementsetsesbastions,esttouthellénistiqueparson
caractère,alorsque,pourlesdéfensesdePalmyreindépendante,ons)attendraitàunetechnique
toutedifférente:«Acettenationdecavalierspouvaitseuleconvenirunedéfensemobile,com-
portantsurlesvoiesd)accèsunesuccessiondebarrageséchelonnésenprofondeur».Aprèsla
fouille,lerempartquisedessinedanslaplainecorrespondàcettedescription.Iln)aétéque
complétéparlemurquigrimpesurlacolline,verslatourdeguet.Onesttentéd)associeràcet
ouvragecomplémentaireunauteldutournantdel)ère,dédiéparlesautoritésmunicipaleset
placéaupointdedépartdelamontée,ainsiqu)unetessèreémanantdu«trésor»etcommémo-
rantune«enceinte»11.Danscecas,cetronçondurempart,maisluiseul,pourraitdatereneffet
deTibère,sanspourautantêtreauxlégionnaires.
C)estdoncverslafindel)époquehellénistiquequePalmyredevientuneoasisfortifiée.
Leprincipedeneclôturerquelesendroitsfacilementaccessiblesseraencoreappliquéplus
tardàuneéchelleplusgrande,englobantcettefoislesnécropoles.Iln)yapaslieud)associer
cesdeuxsystèmessuccessifsdedéfenseàdesévénementsdegrandepolitique,l)annexion
àl)Empireoulesguerresparthes.Ilstraduisentplussimplementlesoucidesécuritéàl)échelle
locale,danslesconditionsparticulièresdudésert.
8
M.Gawlikowski,MélangesoffertsàPaulColllart,Lausanne1976,pp.198–200.
9
Cf.D.vanBerchem,CRAI,1970,p.234(letémoignageestd)Appien,Bellumcivile,V,9).
10
D.vanBerchem,LepremierrempartdePalmyre,CRAI,1970,pp.231–237;id.,LeplandePalmyre,Palmyre,
bilanetperspectives(colloqueStrasbourg1973),Strasbourg1976,pp.165–173.
11
J.Starcky,Mélangesdel’UniversitéStJoseph,1949/50,pp.55–58;pourlatessère,RTP8.
29