Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wstęp
Parlamentarnakontrolaegzekutywyposiadadługątradycję.Niektórzy
autorzydopatrująsięjejgenezyjeszczewokresiepoczątkówparlamenta-
ryzmu1,awiecwwiekuXIII,wiążącjejpoczątkiztoczonymiwówczas
sporamipomiędzywładcąastanamiwsprawachwydatkówfinansowych.
Wskazujesięprzytymnachronologicznepierwszeństwofunkcjikontrolnej
wstosunkudoinnych,późniejukształtowanychfunkcjiparlamentarnych,
wtymnawetwobecfunkcjiustawodawczej.Wyrażanesąnawetopinie,że
funkcjaustawodawczabyłapochodnąfunkcjikontrolnej,żestanowiłaona
dalszykrokograniczaniawładzymonarszej,bowiemparlamentmiałbyć
przedewszystkimciałemkontrolującympanującego.
WokresieposzukiwańwXVIIIwiekunowychrozwiązańustrojupań-
stwa,wtymregułfunkcjonowaniasystemuparlamentarnego,pojawiłosię
przekonanieoniezbędnościzapewnieniaprzedstawicielstwunarodowemu
prawakontrolowaniadziałalnościegzekutywy.Kontrolataka,wkształcie
zbliżonymdowspółczesnego,kształtowałasię–zwłaszczapodwpływem
doktrynyliberalizmuangielskiego(wtymszczególniewskazańJohnaStuarta
Milla)–wpierwszejpołowieXIXw.Wliteraturzeprzedmiotuoceniasię,
żeXIX-wiecznakontrolaparlamentarnaDwyrosłaznieufnościdoegzeku-
tywy”2,atakżezprzekonania,żeparlamentowizapewnićnależyprzewagę
nadegzekutywą3,gdyżrządjestwsystemieorganówpaństwaDwpozycji
zdecydowaniepodrzędnejwobecparlamentu”4.
RozwójwXIXiXXwiekupartiipolitycznychspowodował,żepar-
lamentprzestałstanowićDodrębnyświat”wstosunkudorządu,gdyżto
właśniewiększośćparlamentarnazaczęłaudzielaćrządowilegitymacjido
sprawowaniaprzypadającejmuczęściwładzywykonawczej,awięczaczęła
siękształtowaćjednośćpolitycznaparlamentuirządu5.Wtychwarunkach
kontrolaparlamentuprzestałabyćjedynieDhamulcem”wstosunkudoposu-
nięćegzekutywy,alestałasiętakżesposobemokreślania–przypomocy
1
TakZ.Czeszejko-Sochacki,PrawoparlamentarnewPolsce,Warszawa1997,s.167-168.
2
J.Stembrowicz,Rządwsystemieparlamentarnym,Warszawa1982,s.207.
3
Por.M.Sobolewski,Zasadydemokracjiburżuazyjnejiichzastosowanie,Warszawa1969,
s.283.
4
Por.A.Wołek,Demokracjanieformalna,Warszawa2004,s.151.
5
Por.J.Stembrowicz,Rząd…,op.cit.,s.208.
