Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
zróżnicowanystanzdrowiafizycznegoipsychicznego.Jakpokazujedoświadczenie,wwarunkachwięziennychmogąsięujawniaćunich
rozmaitezaburzeniaorganiczneipsychiczne,częstonarastającenerwice,anawetpsychozy.Zdarzasię,żewtymostatnimprzypadku
nadająsięraczejdoszpitalapsychiatrycznegoniżdowięzienia.Wwarunkachwięziennychodbywająkaręosobyuzależnioneodalkoholu
inarkotyków.Niemogąonepozostaćpozaprofesjonalnąopieką.Wtejsytuacjinawykonywaniekarypozbawieniawolnościmożna
spojrzećzperspektywymedycyny(wtympsychiatrii)ipsychopatologii(Lenczewska,Machel,1982;Gordon,1988).
Społecznośćwięźniówniejestmonolitem.Charakteryzujejąpewnaosobliwastratyfikacja.Dzielisięonanaróżnekategorieigrupy
społeczneorazpodgrupy,którezwykledecydująopozycjispołecznejichczłonków.Kategorieteigrupypozostająwobecsiebie
wrozmaitychrelacjach,niekiedyantagonistycznych.Więzienietoinstytucjatotalna(Goffman,1975;Katz,Kahn,1979,s.223),wobec
czegokreujepodkulturęwięzienną.Podkulturawięzienna,jakozjawiskodynamiczne,ulegaciągłym,mniejszymlubwiększym
przeobrażeniomizwykleskuteczniewpływanastosunkiinterpersonalnewspołecznościwięźniów.Uwzględniającwymienione
tuzjawiskaspołeczne,towarzyszącewykonywaniukarypozbawieniawolności,możnająrozpatrywaćzperspektywysocjologicznej
(Moczydłowski,1991;Szaszkiewicz,1997).
Karępozbawieniawolnościmożnaanalizowaćjakoinstytucjępsychokorekcyjną,cooznacza,żewtrakciejejwykonywaniarealizuje
sięceleresocjalizacyjne,zapobiegającepowrotowidoprzestępstwapojejodbyciuiopuszczeniuwięzienia.Wówczaswięzienietraktuje
sięjakoinstytucjękorekcyjną,aorganizacjawykonywaniakarypozbawieniawolnościmacharakterpoprawczy,wychowawczy.Wtakiej
sytuacjikarępozbawieniawolnościmożemypostrzegaćzperspektywypedagogikiresocjalizacyjnej,aściślej,zperspektywypedagogiki
penitencjarnej(Machel,1994b;Machel,2003c,s.227–282).Jakwskazująniektórzyautorzy,realizacjakarypozbawieniawolnościmoże
utrwalaćwspołecznościwięźniówpostawyprzestępcze,możewiktymizować.Takakonstatacjapozwalaanalizowaćkarępozbawienia
wolności,azwłaszczajejwykonywanie,zperspektywykrymi​nologicznej(Hołyst,1994,s.663in.;Hołyst,1997,s.522in.;Błachut
iin.,1999,s.485–490).
Karapozbawieniawolnościmawymiarpraktycznydopierowtedy,gdyjestrealizowanawobeckogośprzezinnych,np.przez
instytucjęwięzienną.Tupojawiasiępersonelwięziennyjakodrugaspołecznośćtejinstytucji,jakospołecznośćrealizującakaręwobec
społecznościwięźniów.Wieluwspółczesnychpowszechnieuznanychautorówzajmującychsięorganizacjąizarządzaniempodkreśla
ważnośćtzw.czynnikaludzkiegodlaprawidłowegofunkcjonowaniaorganizacji,którejjestonczęścią.MiędzyinnymiF.StoneriCh.
Wankeltwierdząjednoznacznie,żepersoneljestnajważniejszymzasobemkażdejorganizacji.Autorzyciwskazująrównież,żerealizacja
celów,dlaktórychorganizacjazostałapowołana,zależyodosobowościpersonelu,odjegokompetencji,odwarunków,jakie
maondodyspozycji,orazodsposobuzarządzanianim(Stoner,Wankel,1994,s.24).Wtakimraziekarępozbawieniawolności,jej
wykonywanie,możnapostrzegaćrównieżzperspektywyteoriiorganizacjiizarządzania.
Karapozbawieniawolności,podobniejakkażdakara,charakteryzujesiętym,żejejistotąjestokreślonadolegliwość,odczuwana
przezosobyjąodbywające.Wświetlewymienionychtuperspektyw,zktórychmożnająanalizowaćioceniać,zarysowujesięniezwykła
wagazawartejwniejtreści(karamożezawieraćelementyodwetowe,wychowawcze,terapeutyczne,wróżnymstopniudyscyplinujące
itp.)isposobujejwykonywaniawobecprzestępcównaniąskazanychprzezsąd.Choćpojęciekarypozbawieniawolnościjestprzede
wszystkimumocowanewobszarzeprawakarnego,tojednakwżadensposób,zwłaszczadziś,wdobiedużejkulturyprawnej,kiedy
podejmujesięznacznewysiłkinarzeczjejhumanitaryzacji,niemożesięobronićprzedwieloaspektowościąrozważańnadnią,tojestnad
jejcelowością,funkcjami,koncepcjamiiskutecznością.ZwracanatouwagęL.Lernell,wymieniajączresztąjeszczeinneaspekty
(Lernell,1967,s.259–252).Osposobiejejpercepcjiprzezosobyodbywającetękaręwzakładachpenitencjarnych,ojejoddziaływaniu
nanich,ojejróżnychskutkach,niezawszekorzystnychioczekiwanych,iojejskutecznościpoprawczejdecydujezapewnejejtreśćoraz
sposóbiwarunkijejwykonania,atakżewłaściwościsprawcy.
Omawiająckarępozbawieniawolnościwkategoriachprawakarnego,niemożnanieprzypomniećjejdwóchbardzoważnychcelów:
prewencjiogólnejiprewencjiszczególnej.BardzoszerokozagadnienietoopisałcytowanywyżejL.Lernell(tamże,s.411–454).
PrzypomnęzaE.Bielickim(2005,s.104)iJ.Warylewskim(2005,s.4),żecelemprewencjiogólnejjestuprzytomnieniepotencjalnym
przestępcommożliwościkarnejreakcjipaństwanazachowanieprzestępcze,comapowstrzymaćichodtakichzachowań.Celem
prewencjiszczególnejjestzniechęcenieosobyodbywającejkarępozbawieniawolnościdodalszychzachowańprzestępczych.
Tozniechęceniemożemiećcharakterreakcjiemocjonalnejwpostaciobawyprzedponownymuwięzieniem,alemożeteżwynikać
zpostawyracjonalnej,zuświadomieniasobienieopłacalnościprzestępstwa,niekiedyjegonegatywnegoosądumoralnego.Świadomość
nieopłacalnościprzestępstwazwyklepowstajewwynikuanalizowaniaswojejsytuacjiżyciowej,wodniesieniuzarównodosiebie,jak
irodzinyiosóbnajbliższych,zktórymijestonazwiązanasilnąlubmniejsilnąwięziąspołeczną.Wtymdrugimwypadkumożnamówić
oefekcieresocjalizacyjnym.Przyglądającsięodwielulat,aszczególnieodlat15,polskiejpolitycekarnejipenitencjarnej,odnoszę
wrażenie,żewspomnianewyżejceleniesąnależycierealizowane,przyczymgdychodzioprewencjęindywidualną,jejciężarprzesunął
sięjedynieteoretycznienaprocesresocjalizacjipenitencjarnej,przyjednocześniewyraźnejrezygnacjizezwiększonegodozowania
dolegliwości.Jaksięwydaje,nienależytychdwóchkwestiisobieprzeciwstawiać,coczęstozauważasięwliteraturzepenitencjarnej.
KarępozbawieniawolnościodbywasięwPolscewzakładachkarnych.Niekiedyużywasiępojęciazakładypenitencjarne,cowpraktyce
oznaczatosamo.Pojęcie„penitencjarny”(odłac.poenitentiarius–skruszony,pokutujący),jaksięwydaje,zawieracoświęcej.
WSłownikuwyrazówobcych(Rysiewicziin.,1962,s.506)znajdujesięodesłaniedoobszaruprawa:„karny,poprawczy,odnoszącysię
dokaryprzeważniezaprzestępstwokryminalne”.Tensamsłownikwyjaśniapojęcie„systempenitencjarny”jako„systemdotyczący
sposobuodbywaniakarypozbawieniawolności;organizacjawięziennictwa”.EncyklopediaPopularnaPWNwyjaśnia,że
penitencjarnysystemtozespółśrodkówimetodwychowawczychstosowanychwczasiewykonywaniakarypozbawieniawolności.
Oznaczato,żewprowadzającpojęcie„zakładpenitencjarny”,chcianozaakcentowaćpoprawcząrolękarypozbawieniawolności,jakąsię
wobecprzebywającychtamskazanychwykonuje.Niemożnajednakniezauważyć,żewobieguzarównonaukowym,jakipotocznym,
takżemedialnym,bardzochętnieoperujesiępojęciem„więzienie”,anawetterminem„karawięzienia”.
Zagadnienieistotykarypozbawieniawolności,będącewielokrotnieprzedmiotemdyskusjiprzedewszystkimprawników,zostało
ostatniopodjęteprzezD.GajdusiB.Gronowską(1998).Autorkistarałysięwsposóbracjonalnyprzekonać,żetreściątejkaryjestsamo
pozbawieniewolnościinicwięcej.Uważająone,żepozbawieniewolnościsamowsobiestanowiwystarczającądolegliwość,ponieważ
człowiekzeswojejnaturyjestwolny.Znanestandardyzawartewmiędzynarodowychkonwencjachsąwyrazemtejtezy.Zostałaona
zapisanajużwart.1Powszechnejdeklaracjiprawczłowiekaz1948r.wsposóbnastępujący:„wszystkieistotyludzkierodząsięwolne
irównewgodnościiwprawach”.Przestrzeganietychstandardówprzezinstytucjękarną,przezpersonel,chroniwięźniówprzed
zadawaniemimdodatkowejdolegliwości,któraniezostaławpisanawwyroksądowy.Przybliżateżwarunkiwięzienne
dowolnościowych,doktórychpowinnosięczłowiekapozbawionegowolnościdostosowaćprzynajmniejnatyle,żebyniepopełnił
nowegoprzestępstwa.Należysięzgodzićzautorkami,żewięzienieniemożedodawaćwięźniowidolegliwości,ponieważniejesttojego