Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
11A.Cieszkowski:Prolego-
menadohistoriozofii.Tłum.
A.Cieszkowski-syn.
W:A.Cieszkowski:Prole-
gomenadohistoriozofii.Bóg
ipalingenezaorazmniejsze
pismafilozoficznezlat1838-
1842.Warszawa1972,s.7.
28
Itowłaśnietaingerującawżycie,losyistosunkimiędzyludzkie,
położenienaroduiludzkościfunkcjaheterotelicznapoezjiuwydat‑
niałarolęiznaczenieprzyszłości.Wpoetyckimnachyleniukuprzy‑
szłościniechodziłobowiemSłowackiemuwyłącznieanioprze‑
widywaniepojedynczychzdarzeń,anioprzepowiadanietychczy
innychjednostkowychlosów.Niechodziłozatemostandardowy,
romantycznyprofetyzm,wieszczenielubrewelowanie,aczkolwiek
poetaformytegorodzaju,jakpokazywałchociażbymesjanistyczny
ifuturologicznywierszz13lipca1842rokuTakmiBożedopomóż,
takżestosował.Treściąpoetyckiejrefleksjifuturologicznejstawały
sięnatomiastwomawianejtusytuacjisprawyzasadnicze:postawy
obywatelskie,przyszłykształtspołeczeństwa,losynarodu,ideał
człowieka,kondycjaludzkości.
Kategoriafuturum-pojętajakoogniwozasymilowanejprzezpol‑
skiegopoetęromantycznejfilozofiiczasu-nabieraławtejperspek‑
tywieznaczeniaotyle,żeodnosiłasiędomożliwości:dotego,co
możesiędopierostać,conależyczynić.Otwierałaperspektywy,
żądaładecyzji,mobilizowaładodziałania.Skorowdokonanejjuż
przeszłościniemożnabyłoniczegoodmienić-niesposóbbyłojej
zastąpićinną,Ulepszą"przeszłością-skoroteraźniejszośćbyłapo
prostutaką,jakąbyła,nadziejepoetyskupiałysięwprzyszłości.
Tylkoonajednaotwierałanaościeżswepodwoje,tylkowniejmożna
byłopoprawićalboprzemienićrzeczywistość,tylkoonastwarzała
możliwość,abywprowadzićwżyciewyśnione,idealneprojekty.Im
szybciejoddalałysięidealne,Urajskie"lubUzłote"epokiwprzeszło‑
ści,imbardziejrosłorozczarowaniewspółczesnością,tymwiększe
oczekiwaniakierowałysiękuprzyszłości.Futurumzwiastowało
czaszbiorowejnadziei,apoklęscenarodowych,powstańczychzry‑
wów-jedynejnadziei.
Należywtymmiejscupodkreślić,żetakipozytywny,pełenocze‑
kiwaństosunekSłowackiegodoprzyszłościniebyłwlatachczter‑
dziestychXIXstuleciawyjątkiem.Mieściłsięwnurcieówczesnej,
postheglowskiejpercepcjiikrytykirzeczywistościorazposzukiwań
intelektualnych.Odzwierciedlałnastrojepanującewśródówczesnej
polskiejinteligencji.Miarodajnewtymwzględziemogąbyćkon‑
cepcjeprezentowaneprzezAugustaCieszkowskiegowjegoroz‑
prawiefilozoficznejProlegomenazurHistoriosophie,opublikowanej
wBerliniew1838roku.KrytykującHeglazaskupieniesięgłów‑
nienawyjaśnianiudziejówminionych,Cieszkowskiutrzymywał,
iżUcałokształtdziejówmusisięjednakzprzeszłościizprzyszłości
składać,zdrogijużprzebytej,jakiztej,którąprzebyćjeszczemamy,
astądwynikanajpierwszypostulat:poznawalnośćistotyprzyszło‑
ścidrogąspekulacji"11.
Toteżpolskimyślicieldomagałsiętraktowaniaprzyszłościjako
Uintegralnejczęścihistorii,przedstawiającejurzeczywistnienie
EdwardKasperski
