Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
przyczynowo‑skutkowe,wkojarzeniuichzprzeszłościąiwewnio‑
skowaniuowydarzeniachprzyszłych.Poszczególnepłaszczyzny
czasowepodlegaływefekcieczęstousamodzielnieniuizabsoluty‑
zowaniu.Przeszłośćiprzyszłośćprzestawałysięwzajemnierozu‑
miećitolerować.Ciągłośćczasuuległazachwianiu.Miejscejejzaj‑
mowałakoncentracjanawydzielonych,samodzielnychmomentach
czasowychiepizodach.
9Wartoprzytoczyćkla‑
rownąopinięNorwidanaten
temat,zawartąwszkicuZni-
cestwienienarodu:UHistorię
stanowiąnietylkowiaro‑
godnezbiorowiskanagich
faktów,aleipojęcia,jakie
naródoswejwłasnejwyrabia
historii".C.K.Norwid:Pisma
wszystkie.[T.]7:Proza.Cz.2.
Zebrał,tekstustalił,wstępem
iuwagamikrytycznymiopa‑
trzyłJ.W.Gomulicki.War‑
szawa1973,s.88.
10I.Oesterle:DEsistander
Zeit!“.ZurkulturellenKon-
struktionsveränderungvonZeit
gegen1800…,s.103.
26
II
Romantyczneprzemianywrozumieniuczasunastępowałyrów‑
nieżwmyśliSłowackiegoinależyjeomówićniecoszerzej.Ich
wpływnapoetęwydająsięjednakżepodważaćwspomnianenawią‑
zaniadoprzeszłości.Czynieświadczyłyoneouprzywilejowaniu
tylkojednegowymiaruczasowego?Wrzeczywistościprzykład
możebyćmylący.Nawiązaniadoprzeszłościsamezsiebienie
przesądzałyotym,jakiebyłyceleartystyczneiświatopoglądowe,
jakiezadaniaspełniaływobecczytelników,jakiemyślipoetawnich
wyrażał,kuczemumiaływedługniegokierowaćUnarodoweuczu‑
cia".Prawdąjest,żekażdyobrazprzeszłościrodziłsięwUtwórczej"
teraźniejszościSłowackiegoijawnie,jakwBeniowskim,lubskrycie,
jakwdramatach,poetazdawałzniejsprawę9.UUwewnętrzniał"
tęteraźniejszość,naróżnesposobyjąodzwierciedlał.Słowacki,
autorBalladynyiKsiędzaMarka,zupodobaniemnakłaniał(inagi‑
nał)przeszłość,abyprzemawiaładoczytelnikajęzykiemwspół‑
czesności.Postępowałtupodobniejakinniromantycy.Preceden‑
sem,przykłademiwzoremtraktowaniaprzeszłościbyłchociażby
KonradWallenrodMickiewicza.
TejorientacjiSłowackiegowstronęprzeszłościniemożnazatem
uznaćzabezwzględnąiostateczną.Nawiązaniadoniejwchłaniały
równieżteraźniejszość,wktórejpowstawałutwór,oraznasycały
niąpoetyckieidramatyczneobrazyprzeszłości.Dawałyosobieznać
waktachautorskiejironii,parodii,polemiki,stylizacji.Aleoprócz
teraźniejszościnależyuwzględnićtakżeukrytywpisarstwieSło‑
wackiego-dochodzącydogłosuzwłaszczawlatachczterdziestych
XIXwieku-aspektprzyszłościowy,aspektfuturum.Występował
onzarównowsposóbukrytylubdomyślny,jakinazasadzieopcji
światopoglądowej,ideologiilubdyskursu.Kreśliłobrazyprzyszło‑
ścizperspektywyterazlubdzisiaj,namiaręwspółczesnychwyob‑
rażeńoniej.TęUteraźniejsząprzyszłość"ożywiałzkoleiobrazami
realizującejsięlubzrealizowanejUprzyszłejteraźniejszości"10.
Tychodniesieńdoprzyszłościniesposóbbyłouniknąć.Zwraca‑
jącsiędowspółczesnychipotomnych,Słowackimusiałliczyćsię
zichpotencjalnymireakcjamiireplikami.Skoromomentpisania-
kiełkowaniapomysłu,kompozycji,realizacji,zapisu-poprzedzał
wydarzenieodbioru,topoetamusiałjewtenczyinnysposóbanty‑
EdwardKasperski
