Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
17Cyt.za:M.Green:Dreams
ofAdventure,DeedsofEmpire.
London1980,s.230.
20
szlachetnądomieszkąpolskiejtradycjirycerskiej,azarazemrepre
-
zentujejużnowytypdziejowegobohatera,októregoupominałsię
SamuelSmileswŻywotachinżynierów(LivesoftheEngineers,1862)-
wynalazcęikonstruktora.Wnowoczesnym,pozytywnymmodelu
męskośćoznaczamiędzyinnymipraktycznąwiedzęobudowie
iużytkowaniumaszyn.Białymężczyznatoistota,któranielękasię
technikiipotrafijejświadomieużywać,jakczynitoczternastoletni
StaśuczącydorosłegoIdrysaobsługiwaćsztucer.Widaćwtejhierar-
chiimęskichprofesjispecyfikępóźnodziewiętnastowiecznejepiki;
jejbohaternietylkowykazujesięheroizmemindywidualnym,lecz
takżereprezentujeiwcielatriumfnowoczesnegopaństwa-jego
politykiiorganizacji,którąwpowieścinajpełniejreprezentująkolo-
nialnitechnokraci.Wkontekścietychwartościdojrzałośćbohatera
jestspełnionaipotwierdzona,kiedynaperyferiachimperiumpotrafi
on-choćbywmikroskali-odtworzyćcentrumsystemu,jakistanowi
nowoczesnepaństwo.InaczejjednakniżwEuropie,dzikośćAfryki
wymagapołączeniaorganizacji,wiedzyitechnikizheroizmemindy-
widualnym.Mimowyraźnegodowartościowaniacnótnowoczes-
nychwpowieści,Sienkiewiczniepozostawiawątpliwości,żeszkoła
ipracatotylkoramydlaprzygody,którawymagaodbohateraUsta-
rych"wartościiczynów.Ostateczniejednakważniejszeokazująsię
cnotyUdomowe"jakotrwalszeibudująceprzyszłośćbohatera(zawód,
praca,rodzina),podczasgdyprzygodybyłyjedynieepizodem.
Konfliktmodelimęskości(europejskievs.kolonialne)wprowa-
dzadopowieściintrygującąniepewnośćodnośniedotego,coosta-
teczniekonstytuujemęskądojrzałośćmłodegobohatera:odwaga,
sprawnośćfizyczna,cechyprzywódczeczyodpowiedzialność,tro-
ska,anawetczułośćwobecdziecka.Rozchwianietopozwalafinal-
niewyodrębnićjedynywyraźnyatrybutdorosłości,jakiStaśzdo-
bywapowielupróbachcharakteru-tymatrybutemjestprawodo
zabijania,niewątpliwyatrybutmężczyznywAfryce.Tęprawdę
wypowiadalakonicznieZulusUmslopogaas,bohaterpowieściRie-
deraHaggardaAllanQuatermain(1887):UMężczyznarodzisię,aby
zabijać"17.I-dodajmy-niejesttowyłącznieprzymus,aleprzy-
wilejiprzyjemnośćdojrzałegomężczyzny.Sienkiewiczpokazuje,
zcałąniebezpiecznąniewinnościąkonwencjiprzygodowej,że
jesttoprzyjemnośćponadkulturowa,którejcorazrzadziejmoże
doświadczyćnowoczesnyEuropejczyk.
Coprawda,uśmiercenieporywaczyniecieszyStasia,alepowo-
dujekoszmaryiwyrzutysumienia.Symbolicznienatomiastjest
tenaktzamknięciemprocesuwtajemniczaniawtrudydorosłości.
Rangęzabijaniajakokulminacyjnegopunktuinicjacjipotwierdza
zwłaszczanieodwracalnośćtegoczynu.Odtejchwilibohaterjest
Utym"iniejestjużUtamtym".Przyjrzyjmysiętejkluczowejfigurze
inicjacji,jakąjestużyciebroniprzeciwczłowiekowi.Zaczynasię
RyszardKoziołek
