Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BrigitaSpeičytė
6
stałasięswoistymkatalizatoremprocesukształtowaniasięlitewskiej
kulturynarodowej3.
NapoczątkuXIXwieku
4
wyraźniewzrastazainteresowaniejęzy-
kiemlitewskim,problemamijegonormalizacji,takżehistoriąLitwy,
kulturąludową,litewskątwórczościąliteracką;zjawiskateexpostzy-
skałymianoruchu.Jegouczestnicyniedziałaliwżadnychramachor-
ganizacyjnych(niezałożylinp.żadnegotowarzystwa,któremiałoby
określoneceledziałania).Ichaktywnośćwspierałasięnaosobistych
związkachiindywidualnychinicjatywach;ichdynamikazostałapo-
wstrzymanaprzezpowstanielistopadoweizamknięcieuniwersyte-
tu.Ztegopowoduhistoriauznajetezjawiskakulturalnezapierwszy,
Dszlachecki”
5
etapformowaniasięnowoczesnejlitewskiejkulturyna-
rodowejwwiekuXIX.
Ogólnierzeczujmując,należyuznać,żeżmudzkiruchkultural-
nytoreakcjaczęścispołeczeństwaLitwynaupadekRzeczypospolitej
ObojgaNarodówizwiązanyztąkatastrofąpolitycznąkryzystożsa-
mości.Atmosferętegotożsamościowegozamętucelniewswychpo-
chodzącychzroku1795TrenachwyraziłbiałoruskipoetaJózefMo-
relowski:DPolakjestdziśniepolski,Litwinnielitewski”
6
.Poutracie
obywatelskichpodstawtożsamościspołeczeństwaLitwyiPolskiszu-
kałysposobu,bystawićczołaporozbiorowemuwyzwaniuocaleniana-
rodowościwobliczuupadkupaństwa.Wówczesnejświadomościpo-
kawałkowanaprzezimperiafederacyjnaRzeczpospolitaDrozpadłasię”
3
ZtakichpowodówobecnieużywanybywatakżepoprostuterminDruchlitewski”;
por.PawełBukowiec,Dwujęzycznepoczątkinowoczesnejliteraturylitewskiej,Kraków
2008,s.260.
4
Zadatępoczątkowążmudzkiegoruchukulturalnegoprzyjmujesięrok1808,czyli
datępublikacjitraktatuBohusza,októrymponiżej;datękońcowąwyznaczapo-
wstanielistopadowe.
5
Większośćówczesnychautorówpochodziłazdrobnejlubśredniejszlachty(Simo-
nasStanevičius,czyliSzymonStaniewicz,DionizasPożka,czyliDionizyPaszkiewicz,
AntanasKlementas,czyliAntoniKlementt).Byliwśródnichtakżeludzie,którzy–
choćurodzeniwrodzinachwolnychżmudzkichchłopów–wcelupodjęciastudiów
uzyskaliformalnewywodyswegoszlachectwa(SilvestrasValiūnas,czyliSylwester
Walenowicz,SimonasDaukantas,czyliSzymonDowkont).Zeżmudzkimruchem
kulturalnymściślezwiązanibylibiskupżmudzkiksiążęJuozasArnulfasGiedraitis
(JózefArnulfGiedroyc)orazjegokrewnyzestronymatkihrabiaJurgisPliateris(Je-
rzyPlaterzPlaterówżmudzkich).
6
JózefMorelowski,TrenIV
.Dodziejówpolskich,w:tegoż,Wiersze,oprac.Elżbieta
Aleksandrowska,Wrocław1983,s.36.
