Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BrigitaSpeičytė
8
KiejdanysądlaStanevičiusaDmiasteczkiemżmudzkim”
8
,coniema
najmniejszegoetnograficznegoczyetnolingwistycznegouzasadnienia.
NieprzypadkiemSimonasDaukantas(SzymonDowkont,1793-1864)
nadałjednemuzeswoichdziełtytuł,którywtłumaczeniunapolski
brzmiPracedawnych
L
itwinówiŻmudzinów(jesttopierwszalitew-
skahistoriaLitwy,Daukantasnapisałjąwroku1822,awięcwczasie
rozkwitużmudzkiegoruchukulturalnego).Historykdałwtensposób
wyrazprogramowemuzałożeniuswegotekstu,skoncentrowanegona
narodzielitewskimwobrębiehistorycznychziemŻmudziiLitwyjako
tradycyjnychregionówWielkiegoKsięstwaLitewskiego.Dopierowty-
tuleswejwydanejwroku1845historiikulturylitewskiejporazpierw-
szysięgaondoetnolingwistycznejkoncepcjinarodulitewskiego,uży-
wającneologizmuDkalnćnai”(Dgórale”)wodniesieniudoetnicznego
regionuAuksztotyiludnościregionówzamieszkującej9.Kosztemnie-
uchronnychuproszczeńpowiedziećbymożna,żeewolucjakoncepcji
narodulitewskiego–odlitewskościhistorycznej(obywatelskiej)do
etnolingwistycznej–trwałaprzezcaływiekXIX,sprawiając,żeludzie
owegostuleciaDżyliwśródsprzeczności,które–jakcelniezauważył
CzesławMiłosz–tylkodlanassąsprzecznościami”10.Zarazemjednak
jużwpismachŻmudzinówwyraźniewidocznesąpodstawysamodziel-
nejlitewskiejtożsamościnarodowej.
OczywiścieodpoczątkuXIXwiekunaLitwiekształtowałysięróż-
nepoglądynato,wjakisposóbówczesnyLitwinmiałby,dążącdo
ujednoliceniategozlepkuregionów,odzyskaćiprzechowaćDlitew-
skość”utraconąwrazzupadkiemRzeczypospolitejObojgaNarodów
iWielkiegoKsięstwaLitewskiegozichobywatelskimiikulturalnymi
tradycjami.ŻmudzkiruchkulturalnyjestwhistoriiLitwyprzejawem
0
8
Zob.przedmowęDoczytelników(Skaitysiantiems)wwydanejprzezStaniewiczaKrót
-
kiejnaucejęzykalitewskiego,czyliżmudzkiego(Trumpaspamokymaskalboslietuviśkos,
arbažemaitiśkos,Vilnius1829),przedrukw:SimonasStanevičius,Raśtai,parengć
JurgisLebedys,Vilnius1967,s.447,509.TakżeCzesławMiłosz,mimożeurodzo-
nynaDlitewskim”brzeguNiewiaży,wspominawswymSzukaniuojczyzny(Kraków
1992,s.6)wyniesionezdomuDżmudzkienawyki”,używającprzymiotnikaDżmudz-
kie”wodniesieniudohistorycznejkulturyŻmudzi.
09Tytułów–Būdassenovėslietuvią–kalnėnąiržemaičią–możnabyprzetłumaczyćna
polskijakoOpisdawnościLitwinów–mieszkańcówAuksztotyiŻmudzi,trzebajed-
nakkonieczniedodać,żewystępująceworyginalerzeczownikiDkalnćnai”iDźema-
ičiai”todosłownieDgórale”iDnizinianie”(przyp.tłumacza).
10
CzesławMiłosz,Szukanieojczyzny,dz.cyt.,s.74.
