Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
2.Bataliaogranice.PocząteksporuoTriest
31
stąpionotamdowprowadzaniawładzyludowej.Niemalnacałym
obszarzeKrainyJulijskiejzajętejprzezJAbyływówczaswidoczne
wielkienapisywjęzykusłoweńskim:„Trstjenaż!Goricajenaża!
ŹivelTito!Tujeganoćemo,svojeganedamo!”.EdvardKardelj,który
pojawiłsięwmieściezarazpooswobodzeniu,już5majameldował
Ticie,żewśródSłoweńcówwTrieście,GorycjiicałymPrzymorzu
zapanował„ogromyentuzjazmzaJugosławią”920
Wwywiadzieudzielonymwmaju1945rokuagencjiTanjugKar-
deljstwierdził:
Jugosławiastawiażądania,abyteobszary[Triest,Przymorze,Istria–
P.Ż.],aitakżesłoweńskaczęśćKaryntiiijeszczeinneobszarynaszych
terytoriów,którepodkoniecwojnyznajdowałysiępozagranicamista-
rejJugosławii,przyłączonodonas.Mynieżądamyniczegocudzego,tyl-
koetnicznejgranicy.(...)Aż35%populacjinarodusłoweńskiegozostało
pozajugosłowiańskimigranicami,itonajwięcejwramachWłoch930
ZarównoAmerykanie,jakiBrytyjczycyakcjęJAwKrainieJulij-
skiejiKaryntiiwiązalizszerszymiplanamiekspansjonistycznymi
JugosławiinaBałkanach.Szczególnieobawianosięrównoległegoza-
jęciaSalonikprzezoddziałyTity.Dlategoteżjużnapoczątkumaja
1945rokuprezydentHarryTrumanrozważałmożliwośćakcjisił
feldmarszałkaAlexandraprzeciwkoJA940
RównieżChurchillstanowczodążyłdowyparciasiłjugosłowiań-
skichzKrainyJulijskiej.Najważniejszaokazałasiękwestiasprawo-
waniakontrolinadTriestem.Wrelacjachaliancko-jugosłowiańskich
doprowadziłotodoostregosporu(kryzysmajowy).Byłonotylenie-
bezpieczny,żegroziłwybuchemzbrojnegokonfliktumiędzydotych-
czasowymisojusznikami.TymbardziejżepremierWielkiejBrytanii
zagroziłużyciemsiływstosunkudoJA95.Wtejkwestiibrytyjscy
ścieJugosłowianieużywająwszystkichznanychmetodterroru.Każdyznaczący
Włochzostałaresztowany.Jugosłowianieprzejęlipełnąkontrolę,zajęlibanki
iinnecennemienie.Nadużąskalęrekwirujązbożeiinnemateriały.Włosisą
wcielanidopracyprzymusowej”.Zob.MemorandumPreparedintheDepartment
ofState(Waszyngton,8maja1945),w:ForeignRelationsoftheUnitedStates.
DiplomaticPapers,1945,Europe,t.IV,Washington1968,s.1147.
92N.Troha,KomuTrst,dz.cyt.,s.20–42;J.Pirjevec,„Trstjenaż!”,dz.cyt.,
s.298–308.
93E.Kardelj,Zaprtavrata,w:PotnoveJugoslavije,Ljubljana1946,s.465.
94ForeignRelationsoftheUnitedStates,dz.cyt.,t.IV,s.1155–1160.
95WedługgenerałaVladimiraVelebita:„Churchillnawetuważał,żezpowodu
odrzuceniaprzezTitowycofaniasięzTriestu,należypodjąć«akcjępolicyjną»”.
Zob.V.Velebit,Svjedokhistorije,Zagreb2001,s.362.
