Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
beastepic
–eposzwierzęcy;angielskanazwaokreślającacyklwierszowanychopowieści
ozwierzętachzelementamialegoriiisatyry,którepozwalająwnimwidziećodbiciecharakterów
istosunkówludzkich.Eposzwierzęcyskładasięzbeastfables,byćmożepoczęściwzorowanych
na→bajceklasycznejEzopa,aleswobodnierozwiniętychprzedewszystkimwcelachrozrywkowych
wśredniowiecznejEuropie.Mocnopodkreślonecechyrozrywkiisatyryodróżniająeposzwierzęcy
od→bestiarium,mającegocharakterpoważny,wchodzącywdziedzinęsymbolikireligijnejimo-
ralizatorskiej.BohateramieposuzwierzęcegosąszlachetnykrólLew,WilkIzengrim,dwornyOgar,
NiedźwiedźBruin,KotTybert,BorsukGrymbert,Zając,Baran,KogutChantecleer,jegożonaKura
Partlet,paraMałporaznajpopularniejszyznichLisRenardijegożonaHermeline.WXIIw.istniałjuż
spisanyłacińskitekstIsengrimus.Około1200r.zebranoizapisanoweFrancjipierwszączęśćRo-
mandeRenart,awciąguXIIIw.–drugą.Niecopóźniejdatowanesątekstyniemieckieiflamandzka
wersjaeposuWillemaz1250r.WAngliizbierałbajkizwierzęcewpierwszejpołowieXIIIw.Odoof
Cheriton,wykorzystującjewkazaniachnietylkojakoilustracjemorałów,lecztakżezintencjąkryty-
kispołecznej.Wjednejzbajekwystępujenastępującykomentarznatematniewdzięcznościwilka,
któregobocianuratowałodzadławienia,wyciągającmukośćzgardła:"Taktobiednyludiwieśniacy,
kiedysłużąpanom,niemogąuzyskaćżadnejnagrody.Bopanmówi:«Jesteśmoimczłowiekiem;czy
niedość,żemzciebieskóryniezdarł,leczpozwoliłemciżyć?»”.Około1300r.powstałangielski
wierszTheFoxandtheWolfliczącytrzystawersów.WdrugiejpołowieXIVw.GeoffreyChaucernapi-
sałjakojednązCanterburyTalesTheNun,sPriest,sTale(OpowieśćksiędzazorszakuPrzeoryszy),
którejwartośćstanowiąpobłażliwy,ironicznyhumorisubtelnośćpsychologicznejcharakteryzacji.
Tragicznym,bozjedzonymprzezLisabohateremjestKogutChantecleer.PoemacikChauceraliczący
ponad600wersówjestpierwszymangielskimpoematemoakcentachheroikomicznych.WXVw.
pierwszyangielskidrukarz,wydawcaipisarzWilliamCaxtonprzyswoiłAngliiflamandzkąwersjęepo-
suzwierzęcego,którąpóźniejswobodnieprzetłumaczyłnajęzykniemieckiJohannWolfgangGoethe,
nadającjejtytułReineckeFuchs(1794).Wewszystkichtychwersjach,takjakwwersjifrancuskiej,
pierwszoplanowymbohateremstałsięLisPrzechera,zwanyRenard,Reynard,Reinecke(odstaro-wy-
soko-niemieckiegoregin-hart–mocnywradzie),symbolczłowieka,którydziękisprytowiioszustwu
żerujenaspołeczeństwieipotrafiuniknąćkarynawet,gdygozdemaskowanoipostawionoprzed
sądem.Imionazwierzątwystępującychweposiezwierzęcympozwalająprzypuszczać,żepowstawał
onnastykuludowejkulturygermańskiejiromańskiej.Tradycjategoeposuprzetrwałaśredniowiecze.
WybitnypoetaangielskiegorenesansuEdmundSpenserwydałw1591r.ProsopopoiaorMother
Hubberd,sTale(Prozopopeja,czyliOpowieśćmatkiHubberd),alegorycznąsatyręskierowanąprze-
ciwplanomministraElżbietyI–Burghleya(Lisa)wydaniakrólowejzamążzaksięciad’Alençon,któ-
regozausznikJeandeSimierwystępujewutworzejakoMałpa.Purytaninrzuciłtęsprawęnaszersze
tłokrytykidworuiduchowieństwaanglikańskiego.WtrzechepizodachMałpaiLisodgrywająswe
rolewświecieludzijakostaryżołnierzijegopies,jakoproboszczijegosekretarzparafialny,wreszcie
jakodworakijegostajenny.WczwartejprzygodziewalegorycznymświeciezwierzątMałpapróbuje
ukraśćkrólewskipłaszczśpiącemuLwu(Elżbiecie),aleprzysłanyprzezJowiszawporęMerkurybudzi
wkrytycznymmomencieśpiącegowładcę.WMotherHubberd,sTaleSpenserużyłdziesięciosylabo-
wegodwuwiersza,ustanawiającwangielskiejpoezjiheroikomicznejprecedens.Jegoutwórstanowi
świadomenawiązaniedośredniowiecznegoeposuzwierzęcego–jestjednymzostatnichprzykładów
kontynuowaniagowczasachnowożytnych.Ustąpiłonautonomicznymbajkomzwierzęcymznanym
ztwórczościJeanadelaFontaine’a(Fables–Bajki,1668i1679),JohnaGaya(Fables,1727i1738)
orazIgnacegoKrasickiego(Bajkiiprzypowieści,1779).Zjawiskiemnieoczekiwanymjestromantycz-
nyrelikteposuzwierzęcegowPanuTadeuszuwpostaciopisumateczników,pozbawionegojednak
akcentówsatyrycznych,awyposażonegowpewnecechyrajsko-utopijne.
106
beastepic
