Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
BIBLIOGRAFIA:
M.Schlauch,EnglishMedievalLiteratureandItsSocialFoundations,Warszawa1956;H.A.Watt,W.W.Watt,
ADictionaryofEnglishLiterature,NewYork1957;P
.Harvey,TheOxfordCompaniontoEnglishLiterature,
Oxford1958;S.Barnet,M.Berman,W.Burto,ADictionaryofLiteraryTerms,Boston1960;W.B.Otis,M.H.Ne-
edleman,AnOutlineHistoryofEnglishLiterature,NewYork1962;ALiteraryHistoryofEngland,ed.A.C.Baugh,
vol.I–III,London1967.
WitoldOstrowski
bestiarium
(łac.bestiarium,l.mn.bestiaria,fr.bestiaire,ang.bestiary)–alegorycznygatu-
nekpoetycki,wykładcudownychwłaściwościiprzymiotówznanychinieznanychzwierząt.Punktem
wyjściabestiariumbyłnapisanypogreckuwAleksandriiwIIw.Physiologus–prezentacjabajecznej
zoologii,uzupełnionawykładamiwduchuchrześcijańskim.Physiologus–czerpiącswewiadomości
jużtozdziełpisarzystarożytnych,jakArystoteles,jużtozBiblii,jużtozrozmaitychtradycjiustnych–
informujeospecyficznychwłaściwościachróżnychzwierząt,dołączającdoichopisówwskazówki
moralne.Opisywanezwierzętasymbolizujączterygłównetypyistot:Chrystusa,Diabła,Kościół,Czło-
wieka,np.pojawiającysięwPhysiologusielewoznaczaChrystusa,wezwanyprzezniegoosioł–Ży-
dów,białekoguty,którychkrzykuobawiasięlew,wyobrażająprorokówprzepowiadającychśmierć
Chrystusa-człowieka;podobnydojaszczurkiYdrus(symbolizującyJezusa)przegryzajelitakrokodylo-
wi(Szatanowi),powodująctymsamymjegośmierć;dwupłciowahienawyobrażaczłowiekachciwego
irozwiązłego;niegodziwybogaczprzedstawionyjestjakochytrywążAspis.ŁacińskiprzekładPhysio-
logusa,dokonanywIVw.lubVw.zktóregośzjęzykówwschodnich,krążyłwniezliczonychkopiach,
stającsięjednymznajbardziejrozpowszechnionychwśredniowieczudzieł,wywierającsilnywpływ
nietylkonaliteraturę,alerównieżnamalarstwoirzeźbę,przedstawiającescenyzwierzęceworna-
mentacjachkościelnych.Physiologus,tłumaczonynajęzykifrancuskiiwłoski,wszedłnastępniedo
literaturzachodnich,abystaćsiętamgłównymźródłembestiarium.Dodajmyjednak,żeśrednio-
wiecznebestiariainspirowałysięrównieżnajstarszymtekstemzawierającymwiedzęprzyrodniczą–
HistorianaturalisPliniusza.Najstarszebestiariumfrancuskie,przypisanekrólowejangielskiejAaliz,
stworzonezostałowAngliiok.1125r.przezPhilippe’adeThaona.Czerpiącm.in.zPhysiologusa
izpismIzydora,autorpodajewiadomościoznanychinieznanychzwierzętach,atakże(wdołą-
czonymdobestiariuszakrótkimlapidaire→lapidarium)okamieniachszlachetnych.Posługujesię
wswoimbestiairenajpierw6-zgłoskowymi,późniejzaś8-zgłoskowymiwierszamiwiązanymirymami
parzystymi.Istotnączęśćdziełastanowiąnastępującepokonkretnychopisachalegorycznewykła-
dymoralizujące.JaktłumaczydeThaon,zwierzętapatrzącekuziemioznaczajągrzeszników,pta-
kiwzlatującekuniebuwyobrażająludzidobrych,Fenikspowstającyzpopiołówsymbolizujezmar-
twychwstałegoChrystusa,zaśudającymartwegoliswyobrażaDiabłagotującegozasadzki.Opowieść
oPelikanie,któryzabijaswojekrnąbrnemłode,abyożywićjenastępniewłasnąkrwią,jestalegorią
Odkupienia.DohistoriiZbawieniaodnosisiętakżeopowiadanieoJednorożcu,którymożebyćujęty
ioswojonyjedynieprzezdziewicę:"Posłuchajcie,wjakisposób:Gdyczłekchcegoupolować,ująć
iomotać,idzieczłekdolasu,gdzietenmiewaswojąjamę.Tamdziewicapierśobnaża.Jednorożec,
zwabionyzapachem,suniekudziewicy,całujejąwpierśizasnąwszyprzyniej,dośmiercisięzbli-
ża.Wtedyczłowieknadchodzi,zabijagośpiącegolubteżujmujeżywego[...]”.Jednorożcemjesttu
Chrystus,dziewicą–MatkaBoska,jejpierśnatomiastsymbolizujeKościół.XIIIw.przyniósłwiele
francuskichrealizacjigatunku.GuillaumeleNormant,nazywającysiebietakżeGuillaumeleClerc
(czylipisarzzzawodu–leNormantjakoczłowiekżonatyniemógłbyćksiędzem),ułożyłw1211r.dla
swegopanaRaolaobszernyBestiairedivin(ok.4200wierszy)napodstawieLiberdebestiisetaliis
bestiarium
107
