Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Autobiografia
MarcusTulliusCiceroiClaudiusGalenoszPerga-
monu(IIw.).Wybitnymdziełemautokomentator-
skimtejodmianysąRetractationesAugustyna(na-
pisanewlatach426-427).Stopniowoodkrywana
ważnośćintymnej,bardziejosobistejsferyżycia
człowiekaiprywatnejświadomościobjawiałasię
wtakichgatunkachkameralno-retorycznych,jak
listdoprzyjacielaczystoickakonsolacja(wposta-
cidialoguznfilozofią-pocieszycielką”),wktórych
dogłosunawiększąskalęzaczęłydochodzićzda-
rzeniazracjispołeczno-politycznychnieistotne,
adoniosłezpunktuwidzenialosuindywidualnego
(np.śmierćcórkiwConsolatioCycerona).Osobne
miejscewśródautobiograficznychformstarożytno-
ścizajmująRozmyślania(Taeisheautón-‘sobie
samemu’),filozoficznydziennikpisanypogrecku,
prawdopodobniewl.170-180,przezMarkaAure-
liuszainieprzeznaczonydorozpowszechnienia.
Przyjęciewąskiejdefinicji,dopuszczającejtrakto-
waniestrukturwypracowanychwstarożytności
jako,conajwyżej,odległejprehistoriia.wnowo-
czesnym,właściwymsensie,oznacza,żezaauto-
biograficznąuznajesię-np.zgodniezbardzopo-
pularnądefinicją,zaproponowanąw1973r.przez
wybitnegoznawcęprzedmiotuP.Lejeune’a-nre-
trospektywnąwypowiedźprozą,gdzierzeczywista
osobaprzedstawiaswojeżycie,akcentującswoje
jednostkowelosy,azwłaszczadziejeswejosobo-
wości”.Kategoriaosobowościzostałaprzeztego
badacza,wjegopóźniejszychujęciacha.,zastą-
pionapołożeniemakcentunabudowanientożsa-
mościnarracyjnej”.Takreacjaniewolnaoczywi-
ścieodstylizacjinarzuconejprzezfiguryireguły
opowiadanianienaruszazasadjawnegolubukry-
tegonpaktuautobiograficznego”zawieranego
przezautoraiczytelnikaa.Paktów,zdaniem
Lejeune’a,opierasięnapoświadczonejpodpisem
identycznościnazwiskabohatera,narratoraiauto-
rawypowiedzizobowiązującegosięwtensposób
domówieniaprawdy,przynajmniejteoretycznie
weryfikowalnejprzezczytelnikastanowiącegoin-
stancjęwrozstrzyganiuofaktycznejbądźrzeko-
mejautobiograficznościtekstu.Poszerzającstop-
niowopojemnośćnpaktu”,badaczotwierałprze-
strzeńa.-modelowanąjednakprzezcałyczas
wedługwzoruwyznania-natekstyzawieszone
międzyprawdąafikcją,aleciążącekuszczerości
iprawdzienamocyintencjiautorskiej;niebędące
rekapitulacjącałegożycia,tylkojegofragmentu
(np.dzieciństwaalbojakiegośinnegoważnego
okresu);naruszającezasadęretrospektywności
(dziennikintymny)iskupienianalosachjednostki
(pamiętnik),zredagowanewcałości,cob.rzadkie,
lubwczęściwtrzeciejosobieorazpisanewier-
szem,np.Preludium(Prelude,ortheGrowthof
aPoet’sMind.AnAutobiographicalPoem,pośm.
52
1850)W.Wordswortha;Kontemplacje(Contem-
plations,1856)W.Hugo;Niedokończonapowieść
(LeRomaninachevé,1956)L.Aragona;Unevie
ordinaire,1967G.Perrosa.Możnazaryzykować
twierdzenie,że-odmienneodstanowiskazwolen-
nikówrelatywniewąskiej,azarazemjaksięczasem
twierdzi,niemożliwejdefinicjia.-doszukiwanie
sięjejpodstawowychpostaciiformgatunkowych
jużwantykuoznaczazarazemakceptacjędlaszero-
kiej,nienormatywnej,ponadgatunkowejdefinicji
przedmiotu.Zasadniczeróżnicewobrębietych
formdotycząbowiem:roliautoranarracjiautobio-
graficznej(pierwszo-,drugoplanowa)iudziału,jaki
mawniejrzeczywistośćzewnętrzna(zdarzenia,re-
alia,inniludzie,historia,politykaitd.)orazwe-
wnętrzna(tzw.życieduchowe:przeżyciaintymne,
marzenia,doświadczeniereligijne,refleksjafilozo-
ficznaiestetyczna,przemyślenianatematwłasnej
twórczościartystycznejczynaukowej);charakteru
przedstawionychzdarzeń(dotycząceżyciaprywat-
negoi/lubpublicznego)iichzasięgu(całeżycie,
wybranyfragment);dystansuczasowego,zjakiego
sąprezentowane(duży,mały);trybutejprezentacji
(relacja,autointerpretacja);funkcji(autopoznaw-
cza,autokreacyjna,autoterapeutyczna,poznawcza,
dydaktyczna)i-wzwiązkuztym-przeznaczenia
zapisu(dlasiebie,dlaodbiorcówwspółczesnych,
dlapotomności).Wtakzakrojonejprzestrzeniau-
tobiograficznejmieściłybysiętakie,opróczauto-
biografii,gatunki,jak:jejwariant,czyliautobio-
grafiaduchowa,dziennik,dziennikintymny,
pamiętnik,wspomnienie,list,specyficznienace-
chowanyesej,neosylwa,anawet(jakoformygra-
niczne)przynajmniejniektórepostacipowieści
autobiograficznej,a.poetyckiejinrozmówz...”
czynpamiętnikówmówionych”oraz-oczywiście
-rozmaitehybrydy,łączącejakieśwłaściwości
wybranychstruktur.Ostatusieposzczególnych
wypowiedzi(ichkwalifikacjagenologicznanie
musibyćzgodnazautorską)decydująodmienne
dlaróżnychgatunkówproporcjewymienionych
powyżejelementów.Przeznaczonewzasadziedla
potomnych,aleteżczasemudostępnianeodbior-
comwspółczesnymautorowi,pamiętniki,autobio-
grafieiwspomnieniatoformynarracjiciągłejire-
trospektywnej,porządkującejużdokonanezdarze-
niazpewnegodystansuczasowegoi,najczęściej,
nadająceimokreślonysens,któryodsłaniasiędo-
pierowmomencierelacjionich.Dowybitnych
dziełliteraturypamiętnikarskiejnależąm.in.:Ży-
cienowe(Vitanuova,zl.1292-1293)Dantego-
zbiór,wktórymwierszomtowarzyszyłpamiętnik
prozą,wyjaśniającym.in.ichgenezę;niezawiera-
jąceobrazówżyciasamegoautoraPamiętniki(Mé-
moires,1691-1723)L.Saint-Simona,któreobej-
mująokrespanowaniaLudwikaXIVorazRegencji;
