Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
baladă
rodaAjuda,w.6,s.935-936:ntańczymy,śpiewa-
jącnaszebalady”).-nMhamadrevelida!Vou-m’à
labailiadeamor,Mhamadreloada!Vou-m’àla
bailada!deamor...”(Cancioneirod’elreiD.De-
nisnroCXVI).Pozatymprowansalskab.(balata)
pozostawałaniechybniewbezpośrednimkontak-
ciezestarofrancuskąballette,którejużyczyłaswej
formyiwrazzktórąprzenikaładoItalii.Wkoń-
custaroprowansalskibal≤balar,‘tańczyć’(‘ta-
niec’,‘rodzajpieśni’,wspomnianyprzezLasLeys
d’Amor,I348)byłpodobnydodansa,leczzamiast
trzechzwrotekmógłichmiećdziesięćiwięcej.
BIBLIOGRAFIA
F.Diez,DiePoesiederTroubadours,IIAuflage,Leipzig
1863;K.Bartsch,ChrestomathieProvençale...,Elber-
feld1875;F.Diez,LebenundWerkederTroubadours,
Leipzig1882;E.Porębowicz,Antologiaprowansalska,
Warszawa1889;P.Meyer,Lesdernierstroubadoursde
laProvence,ROXIX1890,1-62;C.Appel,Provenzali-
scheChrestomathie,Leipzig1895;H.Suchier,A.Birch-
Hirschfeld,GeschichtederfranzösischenLiteratur,Leip-
zig1913;J.Anglade,Histoiresommairedelalittératu-
reméridionaleauMoyenAge,Paris1921;J.J.Nunes,
Cantigasd’amigo...,Coimbra1926-1928;J.Huber,Alt-
portugiesischesElementarbuch,Heidelberg1933;A.
Jeanroy,Lapoésielyriquedestroubadours,Toulouse-
Paris1934.
StanisławŁukasik
baladă-rumuńskapoezjaepicznawyrażasię
wstarychpieśniachcântecebdtrâneşti,którepoe-
taVasileAlecsandrinazwałwXIXwiekuballa-
dami,używająctegookreśleniawpojęciuroman-
tycznym,zmyśląob.niemieckichiangielskich.
Gdybyjednakszłoościsłąklasyfikacjęśrednio-
wieczną,towwiększościwypadkównasunęło-
bysięraczejporównaniezromancami(fr.roman-
ces,chansonsd’histoire).B.rumuńskie,tworzące
najbogatszydziałrumuńskiejtwórczościludowej,
nieposiadająustalonejregularnejformymetrycz-
nej,opartejnajakichśjednolitychpierwowzorach.
Wiersze5-,6-,7-,8-i10-zgłoskowe,niekiedyźle
zbudowaneiniedbalepowiązane,płynąjużtoży-
wymi,jużtomonotonnymipotokami,gdyżpo-
działnazwrotkiiformadialoguzjawiająsiętam
naogółrzadko.Ichkompozycjajestwwiększości
wypadkówmałozwartaimałosprężysta,pomimo
żepierwotnetypyb.byłyprzeznaczonedośpiewu
lubrecytacjiprzyakompaniamencieinstrumentów
muzycznych.Obokkrótkichutworów,liczących
niewieleponaddwadzieściawierszy,przeważają
utworydłuższe,przekraczającenierzadkodwie-
ściewierszy.Obokżywychiplastycznychobra-
zówwystępujątamrównieżdośćczęstoobrazyba-
nalne,wyblakleijakbyzatartedługimużywaniem.
Podwzględemtreścirumuńskieb.sąprawdziwą
60
skarbnicątradycji,gdyżprzechowująechabardzo
odległychczasów.Epokarzymskaodzwierciedla
sięgłówniewutworach,wktórychwystępująme-
tamorfozyimitosłońcuiksiężycu.Nazwabogi-
niZânapochodziodDiany.BógświatłaSfântul
SoarezachowujewszystkiewłaściwościJupitera.
BoginiVenere(Venus)stajesięświętąchrześcijań-
ską,znanąpowszechniejakosfântaVinere(pią-
tek).Donajczęstszychmotywówpogańskichna-
leżąprzeróżnemetamorfozy,potworypożerające
dzieci,małżeństwabratazsiostrą.Epokasłowiań-
skastreszczasięwtypachhajduków,zbójników,
występującychwszereguballad:TomaAlimoş,
RomânGrueGrozovanul,MihuCopilul,Vulcan.
Nawarstwęsłowiańskąkładziesięczęstopowło-
kachrześcijańska.Oistnieniutychcânteceba-
trâneştiwspominająjużźródłahistorycznezXV
wiekuwzwiązkuzucztamiiuroczystościamina
dworachhospodarów.Byłyoneśpiewanelubrecy-
towaneprzezwędrownychldutari(aldutari)przy
akompaniamencieliry,zwanejalduta(niem.Lau-
te,rodzajlutni).JednakpieśnizczasówStefana
Wielkiegoniedochowałysięwcale.Tepierwsze
b.byłybezwątpieniaśpiewanewjęzykurumuń-
skim,aniewjęzykusłowiańskimbędącymna-
onczaspaństwowymikościelnym.Gdyzpocząt-
kiemXVIwiekuserbskaksiężniczkazostałażoną
hospodaraWołoszczyznyNeagoe-Vodă,ceniącego
wysokokulturęsłowiańsko-binzantyjską,b.serb-
skadotarłanadwórksiążęcy,astamtądrozchodzi-
łasiępoziemiachrumuńskich,użyczającswych
motywówpieśnikrajowej.ZresztąjeszczewXVII
wiekuserbscyśpiewacyprzebiegalizgęślązie-
miepolskieiruskie,śpiewającnadworachszlach-
tyiwsadybachkozackich.WXVIiXVIIwieku
śpiewacywędrowniikobziarzekrążylipocałym
obszarzepomiędzyDunajemaDniestrem.
Wcałokształcierumuńskiejpoezjiepicznej,nie
znającejwcalecyklów,wyodrębniasiękilkagrup,
którecharakteryzujepokrewieństwotreści.Naj-
starszymimotywamib.sąmitosłońcuimeta-
morfozy,motywmałżeństwabratazsiostrą.Ży-
wiołhistoryczny,występującywb.,odrywasię
odrzeczywistościiczasu,przybierająclegendar-
nekontury.Pomysłowyldutardoczepiadonazwi-
skahistorycznegomotywczęstoobcyiśpiewago
naucztachksięcia,pragnącegosłuchaćoczynach
tych,cosiedzielinatymsamymtronie.Pierwszym
księciemWołoszczyzny,któryzdobyłnieśmier-
telnośćwpieśni,jestNeagoe-Vodă,przedstawio-
nywballadzieMdndstireaArgeşuluijakoNegu-
Vodă(XIIIw.).
NaXVIIIwiekprzypadarozkwitb.hajduckich,
czylizbójnickich,zktórychnajstarszeodnosząsię
dostosunkówpolitycznychXVIIstulecia:Hajduk
(zbójnik)mołdawskiMiulCobiulprzemierzagóry
