Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Wyjątkowym,boniewpisującymsięwżadennurtaniszkołę,przykłademtanecznejawangar-
dyjestpostaćValeskiGert(1892–1978),aktorkiitancerki,którejdrogadotańcawiodłaprzez
kabaret,music-hallifilm(współpracowałam.in.zSiergiejemEisensteinem).Wodróżnieniu
odwieluartystekjejpokoleniapoświęciłasięwyłączniescenie,nienauczałaaniteżniestworzyła
żadnejmetody.WystępowałanascenachParyżaiBerlina,niebałasięwcielaćwpostacikontro-
wersyjne(np.prostytutki),demaskującmieszczańskąhipokryzjęówczesnegospołeczeństwa
41
.
GertświadomiedystansowałasięwobecgłównegonurtuAusdruckstanz,obierajączapodstawo-
weśrodkiartystycznejekspresjigroteskęisatyrę.Fascynowałojążycienowoczesnejmetropolii,
którastanowiłajednozgłównychźródełjejinspiracjinapoziomietematycznymiformalnym:
dynamicznesiłyorganizująceżyciemiejskie–tempo,przyspieszenie,dynamikaisegmentacja
czasu–strukturyzująteżjejsolowemikroprzedstawienia42.
Miastoimaszynatonieodłączneelementyfilozofiifuturyzmu,jednegozgłównychnurtów
awangardypoczątkuXXw.FilippoTommasoMarinetti,autorManifestufuturyzmu,dobrzeznał
twórczośćDuncan,Niżyńskiego,ValentinedeSaint-Point,Fuller–sztukętejostatniejuważał
zanajbliższąideałowinowegotańca.Właściwąinspiracjąpierwszegobaletufuturystycznegobyła
jednakmaszyna–kreatorkaszybkościirytmu43.WmanifeścieTaniecfuturystyczny(1917)Mari-
nettisformułowałzasadykompozycjinowejchoreografii.Miałasięonaopieraćnafuzjiczłowieka
imaszyny,bywtensposóbtworzyćnmetalizm”tańcafuturystycznego–tancerkanaśladowała
np.gestemruchysilnika,kierownicyalbokół.Hałas,którypowstajeześcieraniasięciałstałych,
mieszaniasiępłynówlubgazówwruchu,stajesięjednymznajbardziejdynamicznychelementów
poezjifuturystycznej.Tańcowimawięctowarzyszyćnhałaszorganizowany”iorkiestranhałaśni-
ków”,wymyślonaprzezLuigiegoRussola.Taniecfuturystycznymiałbyćzatemnnieharmoniczny
–pozbawionygracji–asymetryczny–dynamiczny–wolnosłowy”.Marinettizaproponowałtakże
trzyscenariuszechoreograficzne:Taniecawiacyjny,TaniecszrapnelaiTanieckartaczownicy44.
OdpowiedziąnauznanyzamizoginicznyManifestfuturyzmuMarinettiegobyłManifeste
delafemmefuturiste,opublikowanyw1912przezfrancuskąartystkę(poetkę,choreografkę)
ValentinedeSaint-Point.Swojepostulatydotyczącetańcasformułowałaonarównieżwinnym
wystąpieniu,zatytułowanymMétachorie.Oznajmiławnim,żetaniecpowinienbyćrealizacją
nadrzędnejideipoetyckiej,anienp.improwizacji.Metachoratokoncepcjałączeniasztuk:mu-
zyki,tańca,poezjiigeometrii(geometriijakosyntezyarchitektury,malarstwairzeźby).Artystka
podkreślałaznaczeniedyscyplinyimetody,anietylkowolnychimpulsów,jakopodwalinsztuki
tańca,która–jejzdaniem–przezbrakszkółimetodbyłauwstecznionawstosunkudoinnych
dziedzinsztuki.Zasadnicząrolątańcamabyćekspresjaplastycznaduchafizycznejewolucji,
wyrażanegopoprzezformęwruchu.DeSaint-Point,chociażdeklarowała,żenieprzynależy
dożadnejszkoły,zostałaprzezfuturystówuznanazaswojąprzedstawicielkę,aletonieonajest
twórczyniąnajważniejszychbaletówfuturystycznych45.
41R.Burt,AlienBodies.Representationsofmodernity…,s.50–54.
42G.Brandstetter,PoeticsofDance.Body,Image,andSpaceintheHistoricalAvant-Gardes,NewYork2015,s.372–373.
43Relacjaczłowiek–maszynabyłatakżegłównąosiąteoretycznąManifestufuturyzmu.JakpiszeTomaszKireńczuk:
nPodstawowymelementemmanifestujestapologiamaszyny,którawyrażanietylkobezkrytycznąpochwałę
mitunowoczesności,alepoprzezidentyfikacjęczłowiekazmaszynąujawniapragnieniezrealizowaniamarzenia
owiecznejmłodościł”(T.Kireńczuk,Odsztukiwdziałaniudodziałaniawsztuce.FilippoTommasoMarinetti
iteatrwłoskichfuturystów,Kraków2005,s.37).WpublikacjitejznajdujesiętakżepełnyprzekładManifestu
futuryzmu.
44F.T.Marinetti,Ladansefuturiste,[w:]Dansersavie…,s.55–60.
45G.Brandstetter,PoeticsofDance…,s.301–307.
ZłoTyWiekruchu
17
