Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
8
Wstęp
inneśrodkijęzykowepozostawałwcieniuzainteresowańbadaw-
czych”(2007,191).ZkoleiAlicjaKacprzakstwierdza:nCzęstouwa-
żasię,żeperswazjajakomechanizmjęzykowymożebyćanalizowa-
nadopieronapoziomiedyskursu.Jednakżebliższeprzyjrzeniesię
niektórymtekstomocharakterzeperswazyjnympokazuje,żesztuka
przekonywaniazaczynasięjużodpojedynczegosłowa,aczasem
wręczodposzczególnychelementówjegostrukturysłowotwórczej”
(Kacprzak2008,69).Polszczyznadysponujejużjednakważnymi
pionierskimipracamipozwalającyminarozpoznanieiustalenieza-
kresusłowotwórstwatekstowego(por.zwłaszczaNagórko2003a,
2003b;Waszakowa2007;Kallas2007;Pczelincewa2007).
Przedmiotemanalizywniniejszejksiążcesąwłaśniemechaniz-
myperswazji1słowotwórczejwtekstach,ajejcelemszczegółowym
1
Perswazja(złac.persuasioIprzekonanie,wiara’)należydocentralnychpojęćre-
torykiklasycznej(Kowalewska-Dąbrowska2007,79),wktórejoznaczałasztukęprze-
konywania(Korolko1990,28-31),aściślej:nwpływanienaprzekonaniaodbiorcyza
pomocąmowyprzezoddziaływanienajegorozum,wolęiemocje”(Kamińska-Szmaj
2003,77).Wewspółczesnymjęzykoznawstwieperswazjawiązanajestzjednązfunk-
cjijęzyka,zwanąteżfunkcjąimpresywną,nakłaniającąbądźdyrektywną(Grzegor-
czykowa1991,24).NaprzykładwedługS.Barańczakafunkcjaperswazyjnatonszcze-
gólnaodmianafunkcjikonatywnej,polegającanausiłowaniuuzyskaniarealnego
wpływunasposóbmyślenialubpostępowaniaodbiorcy–jednakżeniedrogąbezpo-
średniegorozkazu,ametodąutajonąipośrednią,tak,iżwwypowiedzidominujezpo-
zoruinnaniżkonatywnafunkcjajęzykowa”(Barańczak1983,31).Perswazyjność
wypowiedzinajczęściejrozpatrujesięwramachteoriiaktówmowy,któratraktuje
wypowiedźjakoformęcelowegodziałania.Przezperswazjęrozumiesięzatemnstara-
niaowywarciebezprzymusu,zapomocąprzekazów(słownychipozasłownych)iza-
wartejwnichargumentacji(racjonalnejiemocjonalnej),stanowiącejwynikselekcji
treściiform,wpływunaprzekonania,opinie,postawy,nastroje,acozatymidzieina
zachowaniaadresata/adresatówtychprzekazów”(Pisarek2003,15).Perswazjęnaj-
częściejprzeciwstawiasięmanipulacji,różnicymiędzynimiupatrującwjawności
(przyperswazji)lubniejawności(przymanipulacji)działańnadawcyorazświadomo-
ści(przyperswazji)lubnieświadomości(przymanipulacji)odbiorcycodofunkcjiza-
chowańjęzykowychnadawcy(Żydek-Bednarczuk2005,210-216;por.teżKudraB.,
KudraA.2004,94).Jakoprzejawmanipulacjioceniasięteżwreklamiesytuacje,gdy
nreklamujesięto,cosięreklamuje,alepoprzezodwołaniedoinnejsferywartości”
(Mosiołek-Kłosińska2003,91),czylipoprzezprzypisywaniereklamowanemuobiek-
towiwartościbezpośrednioznimniezwiązanym(naprzykładśrodkowiprzeciw-
trądzikowemu–mocyzjednywaniaprzyjaciół,aproszkowidoprania–zdolności
zwiększeniasiłyuczućmęża).Wpsychologiinatomiastzamanipulacjęuważasiętakie
kształtowaniekomunikatureklamowego,któreskłaniaodbiorcędoprzetwarzaniago
