Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
WSTĘP
1.WPROWADZENIE
Miastapowstająirozwijająsięwkonkretnych
warunkachgeograficznych.Owielkości,formie
planuirolimiastawsystemieosadniczymdecy-
dujączynnikiśrodowiskoweipodstawyichroz-
woju.Rozwójprzestrzennyjestekspansjąnaoto-
czenie.Wtrakcietegoprocesuprzeobrażonezo-
stająelementyśrodowiskaprzyrodniczego–podło-
żelitologiczne,rzeźba,stosunkiwodne,klimat,
gleby,szataroślinnaiświatzwierząt.Pomimoże
każdemiastojestpodwzględemmorfologicznym
niepowtarzalnąkompozycjąróżnorodnychproce-
sówwczasieiprzestrzeni,towpodstawachładu
przestrzennegomożnaodnaleźćpewneprawidło-
wości.T.Tołwiński[1948]największeznaczenie
przypisałkompozycjiurbanistycznej,nazywającją
czynnikiemtwórczejświadomości,przygotowa-
nymprzezwarunkiprzyrodnicze,gospodarcze,
społeczne,obronne,komunikacyjne,obyczajowe
iprawne.K.Wejchert[1974]zwróciłuwagęna
elementykrystalizująceplanmiast,tworzącena-
pięciafunkcjonalneorazczasowo-przestrzenne,
ułatwiającezapamiętywanieukładów.Zmieniając
krajobrazprzyrodniczywkulturowy,posługiwano
sięróżnyminarzędziami.Jednymzgłównychna-
rzędzibyłoijestplanowaniemiejscowe,które
ustalazagospodarowanieprzestrzeni.Obecnystan
krajobrazupolskichmiaststałsięwyzwaniemdla
architektówiurbanistów,abyposzukiwalireguł
funkcjonalnych,kompozycyjnychitechnicznych
ładuprzestrzennego.
WśródpolskichmiastpomorskiSłupskwyróż-
niasięstosunkowoharmonijnymukłademurbani-
stycznym.Badaniejegourbanistykimożeprzyczy-
nićsiędorozszerzeniawiedzyopodstawachładu
przestrzennegowprzeszłości.Układprzestrzenny
miasta,liczącegoobecnie102tys.mieszkańców,
zacząłsiękształtowaćwdolinieSłupiwpradzie-
jach.Napływosadnikówikupcóworazlokacje
dwóchklasztorów,dokonanewXIIIwiekuprzez
gdańskiegoksięciaMściwojaIIprzyczyniłysiędo
rozwojuzespołuosadniczego[Spors1978]ipo-
wstaniatutajmiasta.Przezwiekibyłotonieduże
miasteczkozwłasnymportemmorskim,położone
naszlakułączącymSzczeciniGdańsk,orolniczym
charakterze,aleodgrywająceistotnąrolęnapołu-
dniowymwybrzeżuBałtyku.Większąpolityczną
ikulturowąrolęnaPomorzuodgrywałSłupskod
XVdopołowyXVIIwieku,kiedyznajdowałasię
tutajjednazsiedzibpomorskichksiążąt.Powojnie
30-letniejwwynikutraktatuwestfalskiego(1648)
miastoprzeszłopodpanowaniebrandenbursko-
-pruskie.Tazmianapolitycznaiznacznaodległość
doośrodkówwładzynadługoniekorzystniezacią-
żyłynapodstawachgospodarczychmiastaistanie
jegozagospodarowania.DlategodopoczątkuXVIII
wiekuzasięgterenówosiedlowychbyłprawieiden-
tycznyześredniowiecznym.Poożywieniugospodar-
czymwpołowieXVIIIwiekunajpierwrozszerzono
terenyosiedlowenapolapowschodniejstronierze-
ki.UkładosadniczySłupskatworzyłoosiemczęści,
zktórychnajbardziejintensywniezagospodarowany
byłobszarokolonymurami,położonycentralnie,na
skrzyżowaniudróg.
NapoczątkuXIXwiekunawschodnimbrzegu
SłupizałożonoNoweMiasto.Decyzjeoprze-
kształcaniusystemuobronnegowplaceiparkipo-
prawiływarunkimieszkaniowewcentrum.Póź-
niejszykierunekrozwojuprzestrzennegowynikł
zograniczeńprzyrodniczychifunkcjonalnychoraz
usytuowanialiniikolejowej,doprowadzonejdomia-
staw1868roku.Włączeniedosystemusiecikole-
jowejzdynamizowałogospodarkęSłupskaiokoli-
cy.Nowoczesnepodstawydalszegorozwojuprze-
strzennegodałyinwestycjegazownicze,drogowe,
wodociągowe,kanalizacyjne,zdrowotneioświa-
towe.W1900rokuSłupskbyłdrugimpodwzglę-
demwielkościzaludnieniamiastempoSzczecinie
naPomorzuZachodnim
1.Słynąłztego,żerozbu-
dowanogozgodnieznaturalnymiwarunkami.Ma-
lowniczośćiarchitektonicznepięknoukładuśre-
dniowiecznego,nadrzecznepołożenieiotoczenie
sprawiły,żestałsięcelempoznaniakrajoznawczego
[Führer…1914].
Wpływnarzędziplanistycznychnaładprze-
strzennywSłupskujestgłównymproblememniniej-
szejpracy.WurbanistyceNiemiecnapodstawie
cechsystemowychwydzielasiętrzypodstawowe
———
———
—
1WgAtlasdesDeutschenLebensraumesinMitteleuropa,
Leipzig1937,wlatach1870-1930przyrostludnościwSłup-
skuwyniósłponad25000osób,costawiałogowśródnaj-
bardziejdynamicznierozwijającychsięmiastwtejczęści
Pomorza.
5
