Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.1.Podstawowepojęciatribologiczne:mechanika,fizykaichemiastyku
dominująodkształceniaspręyste,czyplastyczneorazjakijestprzebiegzbliania
powierzchniwmiaręwzrostuobciąenia.Spośródwłasnościmechanicznych
największeznaczeniemająmodułspręystości,granicaplastycznościicharakterys-
tykaumocnieniapodczaszgniotu.Wartośćpolarzeczywistejpowierzchnistykujest
dladanychpowierzchnifunkcjąichzblienia,przyczymrozróniasiędwa
zasadniczerodzajestyku:stykspręystyistykplastyczny.Przezstyksprężysty
rozumiesięstykpowstaływskutekodkształceniaspręystegostykającychsię
nierówności.Natomiast,kiedydochodzidoodkształceniaplastycznegotych
nierówności,mówisięostykuplastycznym.Praktycznieprawiezawszewystępują
obydwarodzajetychstyków,przyczymdominujenaogółstykplastyczny,którego
udziałrośniewmiaręwzrostuobciąenia.
Mechanizmtworzeniasięrzeczywistejpowierzchnistykupoleganapocząt-
kowychodkształceniachspręystychwysokościnierówności,którenastępnie,
wmiaręwzrostuobciąenia,przechodząwplastyczne,adoosiągnięciarównowagi,
tzn.domomentukiedywzrastającawskutektychodkształceńrzeczywistapowierz-
chniastykujestnatyledua,abynieodkształcającsiędalej,przenieśćokreślone
obciąeniezewnętrzne.Przynastępnymzwiększeniuobciąeniaznówwystępuje
płynięciemetalu,arzeczywistapowierzchniastykurośniewtakimstopniu,e
zachowanyjestzawszewarunek
p:F
n
/A
r
:const
(1.2)
Naciskp,przyktórymnastępujeplastyczneodkształceniepowierzchni,jest
wliteraturzeróniedefiniowany(granicaplastyczności,twardośćBrinellalub
Vickersa).Związekmiędzytwardościąmateriałuagranicąplastycznościjest
definiowanyjakowłaściwośćpowierzchniowamateriałuwyraającasięwartością
obciąenianormalnegoF
kształcenietozaleyodwieluczynników,takichjak:kształtiwymiarynierówności
n
,przyktórymnastępujeodkształcenieplastyczne.Od-
stykającychsięwprocesietarciapowierzchni,falistość,prędkośćruchuwzględnego,
naciskijednostkowe.Zewzrostemnaciskunominalnegowzrastaodpowiedniopole
rzeczywistejpowierzchnistykutak,enaciskrzeczywistypraktyczniepozostajebez
zmian.
Reasumującmonastwierdzić,erzeczywistapowierzchniastykuelementów
metalowychniezaleyodnominalnejpowierzchnistyku,zaleynatomiastwpew-
nymstopniuodchropowatości,anajbardziejodrodzajuodkształceńmikrowystępów
nierówności.
Mikronierównościodkształcająsięznaczącoszczególniewtedy,kiedydo-
chodzidoprzemieszczeniasięwzględemsiebiedwustykającychsięelementów.
Oddziaływaniawzajemnemikronierównościprzesuwającychsięwzględemsiebie
powierzchnimogązachodzićwzakresiespręystymlubczęściej,wzakresie
plastycznym.Wtymostatnimprzypadku,jeeliprzemieszczającesięwzględem
siebiemateriałymająpodobnątwardość,tozahaczająceosiebiewystępynierówno-
ściulegajątrwałemuodkształceniu,amateriałpłyniewkierunkuruchuelementu
13