Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1;
1.Podstawyteoretyczneprocesówsmarowania
wartośćtejsiłynaogółmaleje,atarciestatyczneprzechodziwstantarcia
kinetycznego.Jednocześniepodczaszanikaniaruchu,przyzblianiusięjego
wartościdozera,pojawiasięstantarciastatycznegoisiłatarciarośnie.
Jakprzedstawiononarys.1.4,tarciewobszarzestykudwuciałmoebyć
tarciemzewnętrznym(tarciesuche)lubczęściej-tarciemwewnętrznymza-
chodzącymwewnątrzśrodkasmarnego.Przewanieobaterodzajetarciawystępują
równocześnie,przyczymichudziałzaleyodwarunkówpanującychwmiejscu
styku.Tarciesuchezachodziwwarstwachwierzchnichniesmarowanychciał
stałychprzemieszczającychsięwzględemsiebie,zaśtarciepłynnezachodzi
wtedy,gdytrącesięciałasącałkowicierozdzielonewarstewkąśrodkasmarnego.
Szczególnymprzypadkiemtarciajesttarciegraniczne,tzn.tarciezachodzące
międzyzaadsorbowanyminatrącychsiępowierzchniachwarstewkamitegośrodka,
charakteryzującymisięinnymiwłaściwościaminiśrodkismarnewcałejswej
objętości.
Jeeliśrodeksmarnyniezapewniacałkowitegorozdzieleniapowierzchni
trącychsięciał,towystępujewówczastarciemieszane.Charakteryzujesięono
równoczesnymwystępowaniemtarciapłynnegowmikroobszarach,gdziepo-
wierzchniesąrozdzielonewarstewkąśrodkasmarnego,tarciagranicznegowtych
miejscachstyku,gdzieutrzymałasięgranicznawarstewkategośrodka,oraz
tarciasuchegonamikropowierzchniach,gdzienastąpiłoprzerwaniewarstewki
smarnej.
Wszystkieterodzajetarciawystępujązarównoprzytarciutocznym,jak
iślizgowym.
Tarcietocznewystępujewtedy,kiedyprędkościobuciałwpunktachich
wzajemnegostykusąrówne,aczastrwaniategostykudlaciałidealniesztywnych
dąydozera.Wokółosiprzechodzącejprzezpunktystykuileącejnapłaszczyźnie
stycznejdoobuciałodbywasięwówczasichwzajemnyobrót.Zewzględuna
odkształceniespręystemateriału,nagranicystykuwystępujetarcieślizgowe
zewnętrzneoraztarciewewnętrznewodkształconejobjętościwarstwwierzchnich
obuciał.Przystykustatycznymkulkawgłębiającsiępowodujespręysteodkształ-
ceniepodłoa,awypchniętywokółkrawędzitegostykumateriałrozkładasię
symetrycznie.Jeelidokulkizostanieprzyłoonasiłastyczna,totoczącsięzgniata
onamateriał,którybardziejwybrzuszasięprzedkulką,azakulkąwybrzuszenie
zmniejszasię(rys.1.5).Wzwiązkuztymsiłareakcjirównowaącasiłęnormalną
obciąającąkulkę,przemieszczasięodosikulkiwkierunkuruchutejkulki.
Wzwiązkuztym,epojawiasiępewneramiędziałaniasiłyreakcjinormalnej,siła
normalnaorazsiłareakcjitworząparęsił,wywołującąmomentoporuruchukulki,
będącymomentemtarciatocznego.Imwiększatwardośćstykającychsięciał,tym
mniejszeodkształceniemateriałuwmiejscustyku,atymsamymmniejszawartość
współczynnikatarciatocznego.Momenttarciajestrównyiloczynowisiłytarcia
(stycznej)ipromieniatoczącejsiękulki
M
o
:F
t
r:F
n
f
(1.4)