Treść książki

Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
1.2.Procesytarciaizuywania
sięniezmieniają,atarciewywoływanejestpokonywaniemchropowatościmoleku-
larnej.
Autoremteoriiuwzględniającejzarównooddziaływaniemechaniczne,jak
iadhezyjne,awięcmechaniczno-molekularnejteoriitarciajestKragielski,który
załoył,esiłytarciawystępująwdwupostaciach.Narzeczywistychpowierzch-
niachstykupodczasruchuwystępujebowiemopórmechaniczny,wywołany
zaczepianiemosiebienierównościpowierzchni,orazopórspowodowanywspół-
działaniemmolekularnymtychpowierzchni.
Mającyrówniewieluzwolennikówautorzyenergetycznejteoriitarcia
uwaają,ewprocesietarciazachodziprzemianaenergiikinetycznejutrzymującej
wruchutrącesięciałanainnepostacieenergii,głównieenergięcieplną.
Wzakończeniutegopobienegoprzegląduteoriitarcianaleystwierdzić,e
adnejztychteoriiniemonazastosowaćdlakadegoprocesutarcia,awiększość
znichodpowiadaokreślonymwarunkomidopieroanalizująctewarunki,mona
wykorzystaćokreślonąteoriędokonkretnychpotrzeb.
Procesyzużywania
Zużywaniemnazywanyjestproceszmianwwarstwiewierzchniejciałapod-
dawanegotarciu,wyraającysięzmianamimasy,strukturyiwłaściwościfizycznych
tejwarstwy.Oddzieleniecząstekprzezmikroskrawanieluźnymścierniwem(wtym
równieprzezproduktyzuycia)lubprzezmikronierównościciaławspółpracujące-
gojestprocesemzużywaniaocharakterzemechanicznym.Zuywaniemechaniczne
zachodzirówniewskutekzmęczeniamateriałuwywołanegoprzezpowtarzającesię
wielokrotnieobciąeniawarstwywierzchniejlubprzezwielokrotnebruzdowanie.
Dozuywaniamechanicznegomonazaliczyćteplastyczneodkształceniawarstwy
wierzchniej,powodującezmianępowierzchniroboczej.Sczepianie,zrastanie
idyfuzja,związaneprzedewszystkimzadhezjąipowodującezuyciealboprzez
oddzielaniecząstekzjednegociałaiprzenoszenieichnaciałowspółpracujące,albo
przezmikroskrawanieprzeciwpowierzchnipowstałyminarostami,sąprzyczyną
zużywaniafizycznego.
Reakcjechemicznezachodzącemiędzytrącymisięmateriałamiiośrodkiem,
wktórymprzebiegaprocestribologiczny,sąnaogółgłównąprzyczynązuywania
(utleniającego,wodorowego),określanegojakozużywaniechemiczno-mechaniczne.
Podstawoweprocesyzuywaniatribologicznegonaogółniewystępują
pojedynczo,leczzachodzijednocześniekilkaichrodzajów,przyczymdominuje
jeden.Dlategoidentyfikacjategoprocesupozwalanaogółnajegoograniczenie,
aniekiedynawetnawyeliminowanie.Jeślijestanalizowanyproceszuywania
danegowęzłatribologicznego,tonaleymiećnauwadzeto,edotyczyonobu
współpracującychelementów.
Jeeliwczasieeksploatacjimaszynyzuywanieelementówwęzłatribologicz-
negoprzebiegawsposóbustabilizowany,towtedymówisięoprzebieguustabilizo-
wanymlubquasi-statycznym.Jeelinatomiastprzebiegtegozuywaniajest
zmienny,tomówisięoprzebiegunieustabilizowanym.Jednymzrodzajów
21