Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Podstawowezałożeniateoriisocjologicznej
15
socjologicznychbezwzględunato,czywbadaniachsocjologicznychstosujemy
podejście,,syntetyczne’’,
,,diagnostyczne’’czy,,analityczne’’.
Wsocjologii,zuwaginazłożonośćzjawiskżyciaspołecznego,stosowanajest
metodabudowaniateoriiidealizacyjnych.Wtedytonarzędziempoznawczymmoże
staćsiękonstruowanie,,typówidealnych’’badanychzjawiskiprocesów.Przy-
kłademmożebyćtutajweberowskakoncepcja(M.Weber,1864–1920)typówide-
alnych,traktowanychjakopojęciaanalityczneojakościowymcharakterze,służące
doorganizacjiiinterpretacjidanych,posiadającychheterogeniczne(zróżnicowane)
właściwości.
Generalnie,zgodnieztypologią[zob.Abel1977,s.247–257;Nagel1970]sto-
sowanąwodniesieniudonaukiwyróżnićmożnapięćkategoriiprawsocjologicz-
nych.
1.Prawastwierdzającestałewspółwystępowaniefaktówspołecznych.Takim
prawemmożebyćnp.stwierdzenie,żewszelkasocjalizacjazaczynasięwgru-
pachpierwotnych(rodzinie,grupierówieśniczej—C.H.Cooley).
2.Prawastwierdzającezależnośćfunkcjonalnąlubwspółzmiennośćfaktów
społecznych.Takimprawemmożebyćstwierdzenie,żeimbardziejjednostka
pragniebyćzaakceptowanaprzezgrupę,tymwiększąwykazujegotowośćdo
uleganianaciskomtejgrupy(E.Aronson).
3.Prawastwierdzająceprawidłowościrozwojuiregularnetendencje.Na
przykład,intensywnaindustrializacjaprzyczyniasiędowahaństopywzrostu
idystrybucjiludnościpoprzeztakieśrodki,jakwzrostośrodkówmetropolitar-
nych,zasiedlanienowychterenów,pośredniwpływnaorganizacjęrodziny
istopężyciowąorazpostępującąsekularyzację,któraprowadzidootwarcia
strukturyklasowej.
4.Prawaorzekająceopodobieństwielubstatystycznymprawdopodobieństwie
związkupomiędzyfaktamispołecznymi.Naprzykład,zachowanieprzestępcze
jestbardziejprawdopodobne:a)wśródludzi,którzyniesązwiązaniściśleze
swągrupąspołecznąlubzogółemspołeczeństwa,gdyżniepodzielająichnorm
zachowania,b)wśródmężczyzn,c)wśródczłonkówklasyniższej,d)wśródludzi
młodszych,e)wśródpewnychgrupmniejszościowych,f)wspołecznościach
miejskich,g)wśrodowiskachomniejszejreligijności,h)raczejwczasachnor-
malnychniżwokresiewojenlubklęsk(B.Berelson,G.A.Steiner).
5.Prawastwierdzającelubsugerującezwiązekprzyczynowypomiędzyfak-
tamispołecznymi.Naprzykład,
,,Udziałwewspólnychinteresachiich
realizowaniejestkoniecznymiwystarczającymwarunkiemrozwojuintegracji
społecznej’’[Abel1977,s.249–252].Należyprzytymzaznaczyć,iżprawo
socjologiczne,abymogłobyćuznanezaprawo,musisięopieraćnietylkona
uznanychfaktach,alerównieżnaokreślonych,uzasadnionychracjach.Stądteż
wieleprawograniczonychjestcodomiejscaiczasu:poszczególnychokresów
historycznych,konkretnychobszarówkulturowychitp.
Teoriesocjologicznetworząwięccontinuumułożonewedletakichkryteriów,
