Treść książki
Przejdź do opcji czytnikaPrzejdź do nawigacjiPrzejdź do informacjiPrzejdź do stopki
Elementyskładoweosobowości
25
ukrytejformie.Z.Freudprzypisujejednakniszczycielskąrolęnietylkopier-
wotnymimpulsom,alerównieżkulturze,któraodbiera(ogranicza)człowiekowi
pełnięswobodyekspresji,czynigojednostkąkonwencjonalną.Wciągłym
napięciumiędzyidisuperegowidziałzresztąZ.Freudgłówneźródłopowsta-
waniazaburzeńpsychicznych[Freud1992].
KoncepcjaosobowościZ.Freuda,aczkolwiekkrytykowanaprzezwieluso-
cjologów,stanowinadalinspiracjędopodejmowaniananoworozważańnatemat
wzajemnychzwiązkówizależnościmiędzybiologicznymiispołecznymiuwarun-
kowaniamiosobowościczłowieka.Powszechnieznanajestkoncepcjaosobowości
J.Szczepańskiego,którytwierdzi,żeosobowośćjestwytworemspołeczeństwaijego
kultury.Dostrzegajednakrównieżwrodzoneuwarunkowanianaturybiologicznej
ipsychicznej.TakwięcwedługJ.Szczepańskiego[1970,s.121–138]elementy
składoweosobowościsąróżnegopochodzenia:
•
Elementybiogenne(biologiczne)—toprzekazywanedziedziczniecechy
biologiczne:wzrost,budowaorganizmu,jegowłaściwościfizjologiczne,działal-
nośćgruczołów.
•
Elementypsychogenne(psychologiczne)—przekazywanedziedziczniecechy
psychiczne,którewodróżnieniuodcechbiologicznychcharakteryzująsiędużą
plastycznościąiskłonnościądomodyfikacjipodwpływemprocesusocjalizacji,
awięcprocesuzwiązanegozwprowadzeniemjednostkiwżyciespołeczne.Do
psychicznychelementówosobowościnależąm.in.:inteligencja,pamięć,wola,
wyobraźnia,temperament,spostrzegawczość.
•
Elementysocjogenne(społeczne)—przekazywanewprocesiesocjalizacji,
polegającymnawprowadzeniujednostkiwżyciespołeczne,nauczeniujej
zachowańwedługprzyjętychwzorówinormkulturowych.
ZaF.ZnanieckimJ.Szczepańskiwyróżniaczterypodstawowe,socjogenne
elementyosobowości:
1.Jaźńodzwierciedlona(looking-glass-self),rozumianajakozespółnaszych
wyobrażeńnatemattego,jakwyobrażająnassobieinniludzie(istotategopojęcia
zostaławyjaśnionawcześniej).
2.Jaźńsubiektywnarozumianajakowyobrażenieowłasnejosobiewytworzone
podwpływeminnychludzi.
3.Rolespołecznepełnionewgrupachspołecznych,polegającenawykonywa-
niuzespołuczynnościustalonychprzeztegrupywsposóbformalnybądźnie-
formalny.
4.Kulturowyideałosobowości,narzuconyprzezspołeczeństwowtokusocja-
lizacji,azwłaszczawychowania.
Mówiącobiologicznychelementachkonstytuującychosobowość,należy
pamiętaćprzedewszystkimotym,żenieustalonozagadnieniawielkościicharakteru
wpływutychelementównaosobowość,anastępnienatreśćkulturyiorganizację
życiaspołecznego.Tymbardziej,żenajnowszeosiągnięciasocjobiologii,sięgające
główniedoustaleńwspółczesnejgenetyki,dowodzą,iżprędzejczypóźniejbędzie-
